NHỮNG PHẬN ĐÀN BÀ MANG TÊN THỊ TRONG THƠ
Tập thơ “Thị à, thị ơi” của Phạm Thị Hồng Thu, Nxb Hội Nhà văn, 2025
Vũ Nho
Tên tập thơ nghe rất hiền lành “Thị à, thị ơi”. Không hiểu sao mới nhìn bìa, tôi lại nghĩ chắc nhà thơ viết cho thiếu nhi, lấy sự tích câu chuyện Tấm Cám với chi tiết bà cụ gọi quả thị có cô Tấm rụng vào bị của mình “Thị ơi thị, rụng vào bị bà, bà đem bà ngửi chứ bà không ăn”. Sở dĩ nghĩ thế vì tôi biết nhà thơ Phạm Thị Hồng Thu có tập thơ “Truyện cổ nước Việt”, đem những truyện cổ tích viết thành thơ. Nhưng hóa ra hoàn toàn không phải thế.
Toàn bộ tập thơ viết theo kiểu thơ 1-2-3 này là bộ sưu tập thân phận đàn bà, đủ các lại của thời nay chứ không phải ngày xửa ngày xưa. Tôi đã đọc và viết bài gới thiệu tập truyện ngắn “Phận đàn bà” của nhà văn TS. Bác sĩ Y Mùi. Tập truyện ngắn ấy gồm 15 truyện, Hầu hết các nhân vật trong truyện dù có tên hay không tên đều là phụ nữ, dù đó là người già hay trẻ, thành đạt, hay bình thường, nhưng có thể nói họ đều chung một số phận bất hạnh. Có hơn một chục thân phận đáng thương. Thế nhưng, trong tập thơ của nhà thơ Phạm Thị Hồng Thu thì những người phụ nữ chung tên gọi là “THỊ” ấy đông đảo hơn nhiều, đa dạng hơn nhiều.
NHÀ THƠ PHẠM THỊ HỒNG THU
Đây là chân dung một người đa cảm, đa tình, yêu ngay từ cái nhìn đầu tiên. Thế nhưng đời chẳng như mơ. Cuộc tình đấy có ai ngờ đắng đót. Người đàn bà say đắm ấy “ngậm bồ hòn làm ngọt” :
Choáng váng điện giật/Mù quáng thôi miên
Đời không như là mơ, mắt thấy tai nghe thị vẫn không tin
Bão giông ngập lối/ Ngậm bồ hòn làm ngọt
( Họ hớp hồn nhau từ cái nhìn đầu tiên)
Một người đàn bà khác bị “ngứa đau nhức buốt” vì lấy phải gã chồng chẳng ra gì! Căn bệnh nàng mắc là bởi vì…:
Chả lẽ ở bẩn đến mức để vi khuẩn len lỏi
Khử trùng bằng nước sôi/ Bác sĩ phân tích nguyên nhân
Hiểu ra , hỡi ôi/ Hắn…
( Không hiểu nguyên nhân bệnh ngứa đau nhức buốt)
Không thể ngờ thời đại nam nữ bình đẳng, bình quyền mà có người phụ nữ bị bạo hành tinh thần đã mất hết niềm tin với gã chồng:
Nỗi ớn lạnh ngấm sâu vào tiềm thức/ Thị sợ hắn như người yếu bóng vía sợ ma
Trở mặt nhanh hơn trở bàn tay/ Khẩu Phật tâm xà
Niềm tin ngây thơ mù quáng đã vào dĩ vãng
( Dựng tóc gáy)
Cái gã chồng ấy, bạn đọc lại gặp ở một phụ nữ khác. Đó là “Kẻ hai mặt”, mà “ai cũng khen đạo đức”. Có biết đâu!
Một người đàn bà khác thì cay đắng vì chồng là gã “ ma men” mất nhân tính. Bên cạnh chị là người phụ nữ có chồng là gã trăng hoa. Đã “dấm mẻ” vụng trộm, còn cả vú lấp miệng em. Chị theo đến cùng , thành ra Tan đàn xẻ nghé:
Thị biết hắn dấm mẻ/ Về nhà cả vú lấp miệng em
Thị theo tới bến phải làm cho ra nhẽ
Tan đàn xẻ nghé/ Nghĩ thương con thì đã muộn
( Vạch mặt chỉ tên)
Đấy là người đàn bà mạnh mẽ. Còn biết bao người đàn bà đành “Cắn răng chịu đựng”, “bất lực/ Ngậm ngùi xót cay” ( Nhà dột từ nóc). Đành nhận phần thiệt thòi vì gã chồng nghiện “ khám phá miền đất mới”:
Mùi ngai ngái , nồng nồng/ Hít hà thích thú
Hắn mê khám phá miền đất mới/ Thị đành ôm áo ngủ
Mặn khô
(Như nghiện thuốc phiện)
Dân gian hay đùa “ăn chay ngủ mặn”. Người đàn bà này “ ngủ mặn” nhưng là “Ngủ Mặn khô”. Thật đáng thương!
Lại còn khổ hơn nữa là người đàn bà có “chồng quan”:
Hắn đổi thị để lấy chức quyền / Mặc thị ê chề nhục nhã
Thị thành quan bà/ Hắn phải cung phụng
Hỡi ơi!...
( Tham thì thâm)
Khổ về tinh thần nhưng thể xác thì được cung phụng.Một kiểu khổ khác là không được gì cả, dù có tiếng là vợ quan :
Hắn làm quan to bao nhiêu người săn đón
Bổng lộc chạy chơi đâu/ Thị thui thủi như ô sin xó bếp
Chẳng được nở mày/ Tủi phận
( Không có số hưởng)
Trong quan hệ gia đình, tuy cùng là phụ nữ với nhau nhưng,…gay cấn phức tạp bao giờ cũng là mẹ chồng, nàng dâu. Có mấy người đã có quan hệ tốt đẹp như trong bài thơ “Mẹ của anh” của nữ sĩ Xuân Quỳnh. Mẹ chồng nàng dâu khó mà cơm lành canh ngọt.
Hai bài Mẹ chồng nàng dâu và Nàng dâu thời a còng@ đã nói về mối quan hệ này:
Bà cho thị cả gia sản cóp nhặt một đời
Thương thị như con gái/ Câu mẹ chồng nàng dâu hằn trong đầu
Thị không mở lòng/ Bà không tồn tại
( Mẹ chồng nàng dâu).
Còn nàng dâu khác thì lười, đùn việc cho mẹ chồng, mặc kệ “bà ấy”
Hết giờ làm thị cứ ở lại/ Rủ mọi người buôn dưa lê
Để cho bà ấy làm hết việc/ Tắc đường/ Tội gì
Nàng dâu hiện đại bây giờ “Từ ngày làm dâu không một lần lau nhà rửa bát”
( có biết mình là nô lệ).
Cô dâu khác nữa thì khổ với mẹ chồng vì quan niệm cổ hủ về “nối dõi tông đường”. Không chịu đựng nổi, cô chấm dứt cuộc hôn nhân:
Cái nguýt của mẹ chồng băm nát trái tim/ Thị để lại tờ đơn lặng lẽ ra đi
Chấm dứt chuỗi ngày cố gắng vô vọng/ Chân trời có hừng đông?
(Áp lực nỗi dõi quất vào đời thị)
Không chỉ cổ hủ, còn có người mẹ chồng cay nghiệt, đang tâm đuổi con dâu, rủa xả cô làm cho mẹ cô gái đau buồn, quặn thắt:
Con bị mẹ chồng đuổi/ Rủa cả mẹ con thị
Thị hiểu con tử tế/ Gặp mẹ chồng cay nghiệt/ Quặn thắt
(Thương con quá!)
Có người mẹ theo tinh thần xưa “Cá chuối đắm đuối vì con”, dành hết tuổi xuân, gia sản tích cóp cho con, nhưng lại nhận lại sự hững hờ, tệ bạc:
Thị dành cho con cả thanh xuân, gia sản
Một đời khổ tứ lao tâm/ Con mải vui vầy với hạnh phúc riêng
Lễ tết chẳng được một lời động viên/ Tủi thân quá!
( Buồn nẫu ruột)
Có người mẹ thương con quên cả bản thân mình, héo khô âm thầm lặng lẽ:
Có mụn con nối dõi/ Dốc sức cho ăn học bằng người
Bán gia sản ở quê cho mua nhà phố/Thị héo khô trong bốn bức tường
Con nào có hay/ ( Cá chuối đắm đuối vì con)
Nhưng lại cũng có người mẹ nhẫn tâm vứt bỏ con dứt ruột đẻ ra. Thật là độc ác và tàn nhẫn , còn thua loài cầm thú:
Thị quấn nịt bụng thật chặt
Mặc áo rộng thùng thình/ Thị vát đứa con đỏ hỏn
Kiến đốt đau, tím tái, khóc ngằn ngặt/ Dã thú
( Hổ dữ chẳng ăn thịt con)
Trong bức tranh những phận người phụ nữ, có loại quan bà rất kệch cỡm, kiêu sa. Quan bà đi lên bằng “vốn tự có” dù chẳng có tài cán gì, hay có chỉ là “tài mọn”;
Thị khao khát, si mê/ Sức hút quái đản không cưỡng nổi
Tài mọn, tiền vặt/ Thị gặt hái ước mơ bằng vốn tự có./ Độc
(Danh vọng và quyền lực)
Các bài thơ “Thích đẳng cấp”, “Thích chê”, nhà thơ đã đả kích, chế giễu loại quan bà “leo nhanh nhờ sắc”, “Trịch thượng/ Loài chuột chù đâu biết mình hôi”. Và đây, cái “hơn người” của loại “quan bà” đó, chỉ dẻo mỏ hót bề trên và ra oai nạt nộ dưới, thích nịnh:
Bằng mọi giá thị phải lên sếp/ Hót trên nộ dưới
Ai tâng thị khen/ Ai hơn thị diệt/ Mãn nguyện
(Hơn người)
Loại quan bà này là người “ Say ganh ghét” là người “Hay kể công “, một tính xấu, nhỏ nhen.
Không phải mọi chân dung số phận đàn bà đều bi kịch, bi thương. Vẫn có những người tốt, vẫn có người kiên cường, vẫn có những người vượt lên chính mình.
Thị ục ịch như thùng phi di động/ Xấu đã đành, ì ạch bệnh càng tăng
Bao lần cố gắng đều thất bại/ Tạo động lực để quyết tâm và chiến thắng
Eo thon xinh áo dài bay trong gió dịu dàng thướt tha
(Vượt lên chính mình)
Vẫn có chuyện “Cả nghĩ”, “Cả tin”, nhưng rồi vững vàng tìm niềm vui trong hòa hợp với thiên nhiên:
Ngao du ngắm cảnh, mắt no đầy/ Thư thái, thanh thản, thăng hoa
Chắt hồn gửi con chữ ngân nga
( Chân ái)
Tìm niềm vui, sự an nhiên trong thể thao “Say cầu lông”, trong tập luyện Yoga “Nghiện Yoga”, coi đó như “Thần dược chẳng tốn phí”. Người đàn bà ấy nhận ra rằng :
Càng yếu đuối càng dễ bị bắt nạt
Sống mạnh mẽ tự tin, vượt lên để chiến thắng
( Sơn ăn từng mặt, ma bắt từng người)
Người đàn bà có lúc bi quan, định đi tu, định li hôn, bề tắc. Rồi bình tĩnh lại, chị quyết tâm sống. “Phải sống tốt”. Phải vượt lên chính mình!
Người đàn bà đã tìm thấy bình an, hạnh phúc khi giác ngộ “ Cứu cánh là tình yêu” *:
Yêu trời biển, trăng hoa, khám phá những miền xa
Yêu gia đình bạn bè, đồng loại/ Yêu sâu sắc cuồng nhiệt nàng thơ
Như khí trời như cơm ăn nước uống/ Quyện nàng thanh xuân ùa về
Nguyễn Du từng kêu lên : “Đau đớn thay phận đàn bà!”. Ở đây có rất nhiều đàn bà với những thân phận khác nhau: quan trên, dân thường, già , trẻ, thị dân, nông dân, chủ nhà, osin, vợ thật, vợ hờ… Với đủ các cung bậc tình cảm ái, ố , hỉ, nộ,… Có thương xót, có hờn giận, có khinh bỉ, có xấu hổ, có tự hào, có ngợi ca…Đó là thành công của nhà thơ phụ nữ Phạm Thị Hồng Thu!
* * *
Thể thơ 1-2-3 là thể thơ do nhà thơ Phan Hoàng mới đề xướng chưa lâu. Có được một tập thơ dày dặn 123 bài “Thị à, thị ơi” như Phạm Thị Hồng Thu cho thấy sức viết của nhà thơ dồi dào. Chính người đề xướng thể thơ này đã đánh giá khá cao “ khép lại tứ thơ có sức âm vang. Đây cũng là nguyên tắc “hô - ứng” quan trọng trong luật thơ 1-2-3 mà nhà thơ Phạm Thị Hồng Thu áp dụng nhuần nhuyễn trong nhiều bài thơ” ( Lời tựa, tr. 14). Đặc sắc nhất của tập thơ này chính là những bức chân dung đa dạng, đa diện, đa màu sắc về “phận đàn bà”. Một bộ sưu tập như thế thật đáng quý, nhất là những “chân dung” đó chỉ viết bằng sáu câu thơ ngắn kể cả câu nhan đề.
Thật sự khâm phục và chúc mừng nhà thơ Phạm Thị Hồng Thu!
Hà Nội, 2/4/2025
----
*) Các chữ nghiêng đậm trong ngoặc kép “ Cứu cánh là tình yêu” là nhan đề các bài thơ trong tập.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét