CẢNH TỈNH*

CẢNH TỈNH*

                                   Nguyễn Thanh Kim

   

Nhà lại mọc. Và tường xây quây kín

  quảng cáo giăng che khuất cả tầm nhìn

  bức bối quá khiến lòng ta tẻ nhạt

  anh chai lì vô cảm như em!

  Chẳng mong thế. Đừng bao giờ như thế...

  lũ cuộn dâng muôn đợt sóng gầm gào

  bàn tay trắng ướt nhèm lưng gạo hẩm

  thực đấy rồi, đâu chỉ lạ chiêm bao!

  Chẳng mong thế. Đừng bao giờ như thế...

  mới nghĩ thôi chợt thoáng rùng mình

  xin mặt đất không là sa mạc lửa

  vây riết hồn, chụp giật cả trời xanh!

  Chẳng mong thế. Đừng bao giờ như thế...

*Cảnh tỉnh- Thơ Nguyễn Thanh Kim, trong tập “Miên man cỏ”-

 Nhà xuất bản Hội nhà văn 12/ 2008.

       Lời bình của TRẦN TRUNG

  Với hơn chục tập thơ in riêng từ “Nắng triền sông” (1981) đến “ Miên man cỏ” (2008), nhà thơ Nguyễn Thanh Kim, có lẽ đã tạo được dấu ấn riêng, cũng là ấn tượng riêng trong lòng bạn yêu thơ !?

   Thế này chăng trong cảm nhận của Tôi về điệu hồn, điệu cảm của Nguyễn Thanh Kim : xúc cảm và suy tư ân tình, sâu nặng với cuộc đời, con người. Hình tượng thơ của Nguyễn, cũng vì thế bao trùm lên không chỉ là Hiện-Thực-Bề-Mặt, mà dường như còn lia chạm tới những vùng miền xa thẳm, diệu vợi mà ám ảnh, mà cảnh tỉnh cho ta cách nhìn, cách nghĩ ...

   Trong tập “ Miên man cỏ” (NXB Hội Nhà Văn-2008), trong số những bài thơ đi theo mạch cảm xúc trên, tôi có ấn tương với thi phẩm “Cảnh tỉnh” của Nguyễn Thanh Kim. Nhà thơ buông ra lời tâm tình mà cũng là lời thơ cảnh tỉnh trong một điệp khúc “Chẳng mong thế. Đừng bao giờ như thế...”-Toàn bài, nhắc tới ba lần, kèm theo dấu chấm lửng (...). Và, câu thơ ấy lại đứng riêng trong khổ thơ kết, mang dư vị riêng, ám ảnh riêng, thật lạ !

  Vậy, Thanh Kim ám ảnh và “Cảnh tỉnh” bởi những gì mà nhà thơ “mục sở thị”, mà nhà thơ bức xúc khôn nguôi trước hiện thực cuộc sống. Ấy là hiện thực mắt nhìn lẫn hiện thực khuất lấp:

   “Nhà lại mọc. Và tường xây quây kín

    quảng cáo giăng che khuất cả tầm nhìn”

  Những điều được (  có khi,cũng là mất !) từ sự “mọc”, “quây”, “che” dường như đã đánh thức nỗi “bức bối”, “tẻ nhạt”; đánh thức cả những xôn xao “vô cảm” của lòng người nữa : “bức bối quá khiến lòng ta tẻ nhạt/anh chai lì vô cảm, như em”. Tôi thú vị với cách diễn đạt trong hai câu thơ trên của  Nguyễn Thanh Kim. Bởi nó không diễn theo lối “xuôi chèo mát mái”, dễ dàng mà “đánh thức” cảm suy cho con người, từ những điều nghịch lí , trớ trêu  đang hiện hữu, đang “mọc” lên, đang “ giăng che” một cách chóng vánh, ngông nghênh-nhất là ở nơi phố phường đô hội. Những câu thơ của Nguyễn Thanh Kim như dựng lên tới tấp những không gian dựng xây của thời hiện đại, thời kinh tế thị trường, xâm lấn cảnh quan thanh bình... làm nhức mắt và nhức lòng người, thậm chí làm méo mó cả cảm quan rung động bình dị nhất của con người. Thì ra, nhiều lúc sự đổi thay của Cái-Mới không phải đi liền với Cái-Đẹp. Có điều gì, có thể khác nhau về bản chất trong cảm quan hiện thực, song, những câu thơ của Thanh Kim, khiến ta chạnh lòng mà nhớ lại những câu thơ của nhà thơ đất Thành Nam, viết lúc Tây sang, từ những ngày đầu của Thế kỉ trước :

            “ Sông kia rày đã nên đồng

               Chỗ làm nhà cửa, chỗ trồng ngô khoai

               Vẳng nghe tiếng ếch bên tai

                Giật mình còn tưởng tiếng ai gọi đò” ( Sông lấp- Tú Xương)

  Tú Xương nhói đau trước những cuộc biến cải, đổi dời khi quê hương mình, đất nước mình đã mất độc lập, mất chủ quyền. Điều hiện hữu của cái thời mở cửa, thời ào ạt và chóng vánh của kinh tế thị trường hôm nay, nhà thơ họ Nguyễn lại nhận ra mặt trái của nó với nhiều điều đau buồn, đáng nghĩ. Không đau buồn sao được trước hiện trạng mà dân ta vẫn còn gánh chịu bởi thiên tai, bởi miếng cơm, manh áo. Bởi , “thực đấy rồi, đâu chỉ lạ chiêm bao!”. Bởi, “lũ cuộn dâng muôn đợt sóng gầm gào/ bàn tay trắng ướt nhèm lưng gạo hẩm”...

  Có một thời những gian khổ, lao lung của đất nước và con người, ta còn viện cớ  do chiến tranh đưa tới. Còn nay, trong thời kì đổi mới và hội nhập này của đất nước, vẫn còn nhiều điều cấp thiết đáng quan tâm. Những lời thơ “Cảnh tỉnh”, cảnh báo của Nguyễn Thanh Kim chuyển sang khổ thơ thứ ba, bỗng trở nên thẳng thắn đến quyết liệt, khi nhà thơ : 

               “mới nghĩ thôi chợt thoáng rùng mình

                 xin mặt đất không là sa mạc lửa

                  

                  vây riết hồn, chụp giật cả trời xanh!”

  Chỉ vỏn vẹn mười ba dòng thơ trong “Cảnh tỉnh”, Nguyễn Thanh Kim đã thực sự lay thức người đọc nhận ra những điều không bình yên, phải tiếp tục thay đổi, chuyển hóa một cách quyết liệt trong dựng xây xã hội và con người; Phải biết gạt bỏ đi những vật cản còn yếu kém, tồn đọng trong cuộc sống hôm nay-Những điều mà nhà thơ đã lên tiếng thẳng băng, tới ba lần trong bài thơ : “Chẳng mong thế. Đừng bao giờ như thế...”

  Ngỡ như chỉ chiếu một góc nhìn hẹp từ hiện thực thời mở cửa trong công cuộc dựng xây đất nước, hóa ra nhà thơ Nguyễn Thanh Kim đã nâng tầm khái quát về những điều đang diễn ra, đang đổi thay chóng mặt trong xã hội ta những năm tháng này-nhất là ở các đô thị. Bài thơ kiệm lời nhưng ôm chứa nhiều điều trăn trở, đáng nghĩ suy cho tất thảy chúng ta, đặc biệt những người gánh vác trách nhiệm trong công cuộc đổi thay bộ mặt của đất nước.

                                                HÀ NỘI, 26/10/2019.