Vũ Nho chủ trang
Viết và in báo đến hơn 500 bài cả báo ta và báo Nga, nhưng báo TẾT thì hầu như là không. Năm nảo năm nao phỏng vấn chị Lady Boton cũng chỉ in số Xuân của Tiền Phong Chủ Nhật. Năm ngoái, Người Hà Nội cho in bài "Nguyễn Hoàng Sơn và những cái chai thơ", nhưng mãi sau TẾT mới biết được tin vui. Năm nay thì chủ động gửi báo TẾT và biết được in khá sớm. Đây là bản gốc mà khi in ở Quân Đội nhân dân cuối tuần có tên ĂN TẾT CÙNG THƠ...
Tay mài nghiên hí hoáy viết thơ xuân
Viết và in báo đến hơn 500 bài cả báo ta và báo Nga, nhưng báo TẾT thì hầu như là không. Năm nảo năm nao phỏng vấn chị Lady Boton cũng chỉ in số Xuân của Tiền Phong Chủ Nhật. Năm ngoái, Người Hà Nội cho in bài "Nguyễn Hoàng Sơn và những cái chai thơ", nhưng mãi sau TẾT mới biết được tin vui. Năm nay thì chủ động gửi báo TẾT và biết được in khá sớm. Đây là bản gốc mà khi in ở Quân Đội nhân dân cuối tuần có tên ĂN TẾT CÙNG THƠ...
TẾT
XƯA
Vũ Nho
Trong tâm thức của mỗi người Việt, ngày Tết là một
ngày thiêng liêng. Đó là ngày đoàn tụ gia đình, ngày con người trở về với quê
hương bản quán, về với họ hàng, tổ tiên. Tết không chỉ là dịp nghỉ ngơi, được
vui chơi, mà đó còn là dịp để sum họp, để thăm hỏi, chúc tụng. Với nhà văn Vũ
Bằng Tết là phải về quê. Bởi vì về quê
là “ trở về nguồn cội để cảm thông với ông bà, tổ tiên, với anh em họ hàng, với
đồng bào thôn xóm” ( Thương nhớ mười hai). Tôi muốn cùng mọi người trở lại Tết
xưa qua một số bài thơ chưa xa lắm.
Bắt đầu bằng không khí chuẩn bị cho tết. Hãy
cùng nhà thơ Đoàn Văn Cừ đi một phiên chợ tết nửa đầu thế kỉ XX. Nhà thơ họ Đoàn đã ghi sâu vào trí nhớ nhà phê bình
Hoài Thanh đến mức “ Cái tên Đoàn
Văn Cừ trong trí tôi đã lẫn với màu bánh chưng, mùi thuốc pháo, vị
mứt gừng” ( Thi nhân Việt Nam). Cũng chỉ vì Đoàn Văn Cừ đã vẽ bức tranh thơ Chợ
tết “đầy rẫy sự sống và rộn rịp
những hình sắc tươi vui”. Đây là cảnh đi chợ:
Những
thằng cu áo đỏ chạy lon xon
Vài
cụ già chống gậy bước lom khom
Cô
yếm thắm che môi cười lặng lẽ
Thằng
em bé nép đầu bên yếm mẹ
Hai
người thôn gánh lợn chạy đi đầu
Đây
là cảnh bán mua:
Người
mua bán ra vào đầy cổng chợ
…
Anh
hàng tranh kĩu kịt quẩy đôi bồ
Tìm
đến chỗ đông người ngồi dở bán
Mấy
thầy khóa gò lưng trên cánh phản
…
Lũ
trẻ con mải ngắm bức tranh gà
Quên
cả chị bên đường đang đứng gọi.
Mấy
cô gái ôm nhau cười rũ rượi
Cạnh
anh chàng bán pháo dưới cây đa
Chợ
họp từ sáng sớm “tưng bừng như thế
đến gần đêm”.
Đấy là phiên chợ tết điển hình
trên mọi miền quê. Nhưng có một bài thơ Tết của Vân Đài tả chợ tết
phương Nam , chỉ đặc tả
cảnh chợ búa, bà mình đi chợ tết
và chảo mứt gừng nghe cũng rất chi
ấn tượng, rất chi Nam
bộ:
Dưa
hấu xuồng con nặng lướt qua
Ruột
vàng mát rượi cát Trà Kha
Chợ
ba đêm tết gà quên sáng
Đèn
đọ sao khuya khách lạc nhà
Bà
nội mấy lần đi chợ tết
Thúng
đầy cam đỏ gánh mùa xuân
Trẻ
em áo mới vây quanh bếp
Xem
mẹ ngồi xên chảo mứt gừng
Đợi tết quê Nam
Sắm
tết phải đủ cả vật chất và tinh
thần như hai vế đối cân đối về điều này: “Thịt
mỡ, dưa hành, câu đối đỏ/ Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh”. Đã đi
chợ chuẩn bị thịt mỡ, dưa hành, các nguyên liệu gói bánh chưng xanh,
phải ghé qua hàng thầy đồ của nhà thơ Vũ Đình Liên để làm đôi câu đối đỏ. Ông đồ ấy bày mực tàu,
giấy viết bên phố đông người
qua:
Bao
nhiêu người thuê viết
Tấm
tắc ngợi khen tài
Hoa
tay thảo những nét
Như
phượng múa rồng bay
Ông đồ
Có
đôi câu đối, có thể tiện mua mấy bức tranh Đông Hồ nữa. Thế rồi náo nức
chờ ngày đầu năm mới.
Những
ngày áp Tết, vất vả nhất là những người mẹ, người chị, những người lo lắng, sắm
sửa mọi thứ cho gia đình. Hãy xem nhà thơ Nguyễn Bính thuật lại cái vất vả của
người mẹ trong bài “ Tết của mẹ tôi”:
Tết
đến mẹ tôi vất vả nhiều
Mẹ
tôi lo liệu đủ trăm chiều
…
Giết lợn, đồ xôi, lại giết gà
Cỗ
bàn xong cả từ hôm qua
Suốt
đêm giao thừa mẹ tôi thức
Lẩm
nhẩm cầu kinh Đức Chúa Ba
Cái
Tết nghèo chưa xa trong kí ức của nhà
thơ Hằng Phương thật cảm động. Biết bao đứa trẻ nhà quê đã từng vui với đôi
guốc quà Tết của người mẹ:
Mẹ
ơi! Nhớ Tết năm nào
Mẹ
mua guốc mới ướm vào chân con
Con
đi lếch thếch trên giường
Đợi
ngày mồng một ra đường mới tinh
Quà tết nhớ mẹ
Năm mới, nhiều thứ cần phải “mới tinh” cho nên
đôi guốc ấy, người con mới “đi trên giường”. Quần áo mới là mơ ước chẳng những của trẻ nhỏ mà cả những chàng trai, cô gái ( mà nhà thơ Anh Thơ gọi
bẵng đĩ nhớn) :
Đĩ
nhớn mơ chiếc váy sồi đen nhức
Bà
lão nằm tính tuổi sắp thêm năm
Trích theo Thi nhân
Việt Nam
Có
lẽ náo nức, phấn khởi và mong mỏi nhất ngày Tết vẫn là những đứa trẻ. Chúng
mong Tết sẽ được thêm tuổi để lớn thêm, được “lì xì”, mở hàng một ít tiền, được
về quê, được đi chúc tết theo cha mẹ. Đây là tâm trạng của mấy em nhỏ trong bài
“ Đợi tuổi” của nhà thơ Nguyễn Hoàng Sơn :
Mẹ
bảo : “ Ba mươi Tết
Đúng
vào lúc giao thừa
Trời
gọi từng người một
Rồi
lấy tuổi ra cho
Mấy
anh em đều lo
Chẳng
may mà ngủ mất
Trời
gọi không thấy mặt
Là
bé mãi thế thôi!
Nồi
bánh lịch bịch sôi
Hương
nếp bay thơm phức
Mẹ
thức con cũng thức
Và
rồi sớm mồng một thích nhất là được «mở hàng » như lời kể của Nguyễn
Bính :
Sáng nay
mồng một sớm tinh sương
Mẹ tôi cấm chúng tôi ra đường
Mở hàng mỗi đứa năm xu rưỡi
Rửa mặt hoa mùi nước đượm hương
Tết của mẹ tôi
Mới
gần đây thôi, nhà thơ Xuân Quỳnh trong bài “Tiếng gà trưa” cho chúng ta biết
cảm giác sung sướng của người cháu chờ đợi, mong mỏi Tết để mặc bộ quần áo “mới
tinh” ( may phòng lớn vừa dài vừa rộng), dù đó chỉ là loại vải thông thường trúc bâu và chéo go, giờ có bói cũng chẳng ra:
Cháu
được quần áo mới
Ôi
cái quần chéo go
Ống
rộng dài quét đất
Cái
áo cánh trúc bâu
Đi
qua nghe sột soạt
Tiếng gà trưa
Nhà
thơ Thu Nguyệt, trẻ hơn Xuân Quỳnh ,
nh ưng kí ức về Tết xưa của chị
cũng rất hồi hộp, rất vui, rất đẹp:
Hồi
xưa tết thiệt là vui
Ta
trong trẻo đến khóc cười cũng trong
Tim
theo nhịp quết bánh phồng
Chiều
ba mươi gánh nước sông đổ tràn
[…]
Mẹ
bày bánh mứt ra khay
Trẻ
con như cánh bướm bay khắp đường
Tết quê
Trẻ
con ra đường với quần áo nhiều màu sắc nên như cánh bướm bay. Còn các cô gái
đến tuổi cập kê thì kín đáo khoe vẻ đẹp của mình. Ấy là nét đáng yêu, đáng quý
trong mười điều đáng yêu của người con gái : “Bốn thương răng nhánh hạt huyền kém thua” trong “Ngày xuân” của Anh
Thơ :
Lũ
con gái rộn ràng cười nói, nói
Khoe
hàm răng đen nhánh mắt đa tình
Ngày xuân
Thế
rồi cái mà các cô chờ đợi nhất là đi xem
chèo ngày xuân. Thực chất là đi tới nơi hò hẹn với chàng trai mà cô từng thầm
thương nhớ, có hẹn hò. Cô đi xem chèo, nhưng “ Em mải tìm anh chả thiết xem”. Và khi chàng trai lỡ hẹn thì cô gái
băn khoăn mãi:
Anh
ạ mùa Xuân đã cạn ngày
Bao
giờ em mới gặp anh đây?
Mưa xuân – Nguyễn
Bính
Hoài niệm Tết xưa, nhà thơ
Nguyễn Việt Bắc viết cả một bài thơ với nhan đề ấy về cái tết nông thôn với chợ tết, cây đu, đèn dầu, việc giết lợn, làm
lòng. Đây là mấy dòng kết:
Tết xưa chẳng có phấn son
Mà môi, má thắm còn hơn bây giờ
Trăm giấc mơ, nghìn giấc mơ
Thèm thêm tiếng pháo tết xưa lạ lùng
Bây giờ vật chất đủ đầy hơn, không phải lo sắm
tết, chuẩn bị tết trước đó cả mấy tháng trời nữa. Quần áo mới cho trẻ con cũng
không phải lo lắng, không phải chắt chiu cả năm nuôi gà như người bà trong bài
“ Tiếng gà trưa” . Và cái chuyện “đốt inh nhà” pháo chuột , dán tranh gà “ lên
khắp cột” cũng không gặp như trong bài
thơ “ Tết của mẹ tôi” của Nguyễn Bính nữa.
Xem
Chèo cũng không phải chờ đợi , vì có thể mở tivi xem rất nhiều chương trình văn
nghệ. Muốn hò hẹn thì gọi trực tiếp hoăc nhắn tin qua điện thoại di
động, qua iphone, ipad,…Nhiều thứ thay đổi cùng với nhịp sống công nghiệp, cùng
với đời sống vật chất và văn hóa ngày càng đủ đầy hơn. Mới đấy thôi mà “ Tết ngày xưa giờ đã xa” ( Thu Nguyệt).
Vì thế giở lại những vần thơ TẾT XƯA cũng là một cách chơi Tết của chúng ta
nhân năm mới.
Hà Nội, 21/11/2014
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét