HAI QUẢ HỒNG

   

Hai tay cầm hai quả hồng

Quả chát phần chồng, quả ngọt phần trai

Đêm nằm vuốt bụng thở dài

Thương chồng thì ít, thương trai thì nhiều

Lời bình của Vũ Nho

NGƯỜI GÌ MÀ QUÁI LẠ NHƯ VẬY? CA DAO ĐÃ TỪNG NÓI ĐẾN CHUYỆN CÓ VẺ LẠ LÙNG: "GIÓ SAO GIÓ MÁT SAU LƯNG. DẠ SAO DẠ NHỚ NGƯỜI DƯNG THẾ NÀY?”. HOẶC QÚA HƠN CHÚT NỮA: "LẤY CHỒNG CHẲNG BIẾT MẶT CHỒNG. ĐÊM NẰM TƠ TƯỞNG NGHĨ ÔNG LÁNG GIỀNG”.

Nhưng người đời rồi cũng chấp nhận. Còn người đàn bà này cư xử với chồng như thế thì không thể nào…thương được. Rành rành đây là cách ăn ở của một người và cũng là một loại người thiếu chính chuyên được đem ra chê bai, giễu cợt, làm gương cho khách hồng quần. Bao nhiêu năm nay, người viết vẫn yên tâm với cách hiểu như vậy. Nhưng gần đây ngẫm lại, chợt nhận thấy có lẽ hình như mình khắt khe và thiếu công bằng.

Người con gái này không yêu chồng, hoặc yêu chồng ít hơn yêu trai thì đã hẳn. Nhưng chúng ta đừng vội đem ngay luân lí đạo đức ra mà kết án cô, tội nghiệp. Trên đời này, người phụ nữ nào lại không muốn yêu thương chồng con. Nhưng chẳng may lấy phải người chồng mình chẳng bao giờ yêu mến thì làm sao mà yêu cho được? Cái thời của những câu ca dao là cái thời cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy thì những chuyện trái duyên không phải là hiếm hoi. Có bao nhiêu cảnh cọc cạch chồng thấp vợ cao. Như đôi đũa lệch  so sao cho bằng. Có bao nhiêu trường hợp chồng chỉ là một "ông lão móm” cô gái lấy cho qua lần thì thôi. Hay đây nữa một anh chồng:

        Chồng em vừa xấu vừa đen

Vừa kém con mắt vừa hèn chân đi

Chồng em rỗ sứt rỗ sì

Chân đi chữ bát mắt thì ngưỡng thiên

Người chồng bị ép gả như thế, làm sao cô gái có thể yêu cho được? Ông chồng, đó chỉ là người được ràng buộc vào cuộc đời người con gái bằng tập tục, lễ giáo mà thôi. Chồng của cô gái này chắc cũng là một người như thế. Còn người được gọi là trai kia đối lập với ông chồng ấy là ai? Dĩ nhiên, đó là người không lấy được cô, là người không được thừa nhận trên giấy tờ là chồng. Nhưng có thể anh chính là người bạn biết nhau từ thuở buông thừng. Chính anh là người trai làng mà cô đã hò hẹn, thề nguyền. Chỉ vì tại bác mẹ, tại mối manh, tại bao nhiêu trắc trở mà cô đã không lấy được anh. Nhưng tình xưa vẫn còn nguyên đó. Dẫu lìa ngó ý còn vương tơ lòng. Làm sao có thể ngăn được lòng cô vẫn hướng về anh? So ra, người bạn của cô còn quyết liệt hơn cô nhiều:

    Ví dù thầy mẹ có đan rọ thả trôi

    Thả trôi thì thả, lòng tôi vẫn thương chàng

Cô không dám cưỡng lại tập tục. Cô đi lấy người chồng mà mình không yêu. Vậy nên cô mới cư xử với trai hậu hơn với chồng, dành phần hơn cho cái người không phải là chồng về danh nghĩa pháp lí nhưng là người chồng trong tình cảm, trong tâm trí của cô.

Một điều đáng nói ở đây là đức hi sinh của cô gái này và sự nhân hậu vốn như là bản tính tự nhiên trong tấm lòng phụ nữ. Anh chồng, cô không yêu, nhưng cô vẫn dành cho anh ta một trái, dù là trái hồng chát. Và dù cô không yêu, nhưng cô vẫn dành cho anh ta một phần tình thương chứ không phải tuyệt đối không có một mảy may tình cảm. Duy chỉ có bản thân mình thì cô chẳng dành cho mình một chút gì hết. Hai quả hồng, cô đem cho cả hai. Tình thương cô cũng dành cho hai người tất cả. Cô chẳng giữ lại một chút gì cho mình. Cô chẳng hề nghĩ về mình. Mặc dù hoàn cảnh của cô, chắc chắn là hết sức đáng ái ngại, đáng thương. Cô đáng được cảm thông và đánh giá bằng cái nhìn độ lượng.

Hà Nội, tháng 4.1989