BA NHÂN HAI LÀ TÁM
Triệu Tân
Vũ Công Hoan dịch
Lúc còn bé tôi dốt lắm, lên bảy tuổi, vẫn
chưa đi học, không biết chữ, cũng không biết số, đương nhiên càng không biết
tính sổ. Dân làng chê cười tôi, gọi tôi là cu hai Dốt.
Ngày ấy, làng tôi mở một cửa hàng xén bán
kim chỉ, giấy bút, bán cả cái ăn thức uống như lạc rang, táo tầu, rượu gạo. Cửa hàng ở
chênh chếch nhà tôi. Chủ cửa hàng là ông Triệu Tần, một ông già trong họ có bộ
râu trắng phơ rất đẹp.
Hôm khai trương, ông treo trước cửa
hàng hai tràng pháo rạ đốt ăn mừng, rồi dán đôi câu đối đỏ tươi trước cổng. Tôi
hỏi ông Tần câu đối viết gì.Ông bảo tôi, vế trên là : “Hữu tửu kim nhật tuý”̣(Có
rượu hôm nay say), vế dưới là “Một tiền nhĩ biệt lai”(Không tiền khách đừng đến).
Tôi hỏi ông hai câu này nghĩa
là gì?Ông Tần đáp: “Cu Dốt ơi là dốt, thế mà còn phải hỏi? Về nhà mà hỏi
ông Triệu Thanh Hoà, bố cậu”.
Về nhà tôi
đọc câu đối cho bố nghe và hỏi bố nghĩa nói gì.
Bố tôi là nông dân hơn bốn mươi tuổi, tóc bám đầy
bụi vàng, mặt vã mồ hôi. Bố nghĩ lâu lắm, cuôí cùng
sau khi rít đẫy một hơi thuốc lào bố tôi bảo: Cu này, câu đối của ông ấy ý nói rất
rõ, một là khuyên và động viên mọi người đến mua hàng
của ông, có tiền trong tay phải không tiếc tiêu,
hôm nay có rượu cứ biết hôm nay say cái đã, mặc kệ ngày mai thế nào thì thế, hai là ông
ấy không bán nợ, không cò kè giá cả, khách có tiền thi mua, không có tiền
đừng đến. Bố tôi bảo, cái nhà ông Triệu Tần này tuy biết văn đoán
chữ, nhưng bụng dạ rất hẹp hòi, rất keo kẹt bủn xỉn, mê tiền của...
Bố đột nhiên hỏi tôi, Cu Hai này, câu đối
của ông ấy có hoành phi không? Ông ấy nên có một bức hoành phi “Không bán chịu
không cho nợ”!
Bố tôi nói đúng, một lát sau ông Triệu Tần đã dán bức
hoành
phi lên, nhưng không phải không bán chịu không cho nợ, mà là “Nhất loạt không bán chịu”.
Tôi rất bái phục trí tuệ và nhãn quang của bố, cho dù bố
không biết một chữ.
Tôi lại nói chuyện bức hoành phi với bố. Bố tôi cười bảo, Cu Hai
này. Ông
Triệu Tần coi một đồng tiền còn nặng hơn cái cối xay, con đừng mua gì của ông ấy, cẩn thận kẻo ông ấy chơi xỏ con, lừa bịp
con!
Tôi gật đầu với bố, xem chừng rất vâng
lời. Nhưng tôi thầm nghĩ, bố không cho con tiền, con đến đấy làm gì.Người
ta lại không bán chịu.
Một hôm nhà tôi có khách, khi bố tôi định châm lửa thổi cơm, đột
nhiên thấy trong nhà hết diêm. Không dám để chậm trễ và ghẻ
lạnh bà con họ hàng mình, bố đưa cho tôi hai hào, giục tôi mau mau đi mua diêm.
Bố bảo tôi, hai xu một bao diêm, chúng ta mua ba bao, tiền còn lại một xu cũng không được tiêu,
phải mang đủ về đây. Bố chỉ bảo có thế, vội giục tôi đi ngay.
Khi vào cửa hàng xén của ông Triệu Tần, ông già có bộ
râu bạc đang cúi trước quầy gõ bàn tính lách cách. Ông đội đầu một chiếc mũ màu vỏ dưa, mặc chiếc áo sơ mi
dài vải xanh lam, trước sống mũi đeo một chiếc kính
lão, trông có vẻ tôn nghiêm có văn hoá hơn cả thầy giáo trường làng. Ông đẩy bàn tính sang một bên, cúi xuống xoa đầu tôi:
- Cu Hai này, con nhà người khác đứa nào cũng đi học, tại sao cháu
không đi ?
Tôi đáp:
-
Ông ơi, cháu dốt, cháu không biết chữ số.
Nhà văn Vũ Công Hoan
