Tưởng nhớ nhà thơ, nhạc sĩ Trệu Lam Châu

Nhà thơ, nhạc sĩ, dịch giả Triệu Lam Châu từ biệt mọi người về mường Trời.
Để tưởng niệm người con của Cao Bằng tài hoa, xin đăng lại một bài anh gửi cho trang.
vunhonb.blogspot.com

CHÙM THƠ TÌNH TÂY BẮC TAM NGỮ

 TÀY – VIỆT – NGA CỦA TRIỆU LAM CHÂU

(Cũng dịp tháng 4 này ba năm về trước 2014 – 2017 Triệu Lam Châu được vinh dự tham gia Đoàn Văn nghệ sĩ Phú Yên đi thực tế sáng tác tại miền Tây Bắc trữ tình. Xin trân trọng đăng lại Chùm thơ ưng ý này gửi bạn đọc gần xa).

Lời tâm sự của Triệu Lam Châu:

Nhân kỷ niệm sáu mươi năm chiến thắng Điện Biên Phủ lịch sử (1954 – 2014) Hội Văn học nghệ thuật Phú Yên tổ chức một Đoàn văn nghệ sĩ đi thực tế sáng tác tại Điện Biên mười ngày (Triệu Lam Châu cũng được tham gia vào Đoàn đi sáng tác ấy). Sau đợt sáng tác ấy, Hội đã in một tuyển tập tác phẩm thơ văn kỷ niệm 60 năm chiến thắng Điện Biên, đã tổ chức một triển lãm ảnh và một buổi biểu diễn thơ nhạc về chủ đề này.

Đoàn gồm có mười lăm văn nghệ sĩ Phú Yên tiêu biểu nhất. Bắt đầu khởi hành từ sáng 10 tháng 4 và đêm ấy ngủ tại Quảng Trị. Sáng 11 đi tiếp đến Hải Dương (Tỉnh kết nghĩa với Phú Yên). Ngày 12/4 tham quan di tích Côn Sơn – Kiếp Bạc. Những di tích văn hoá này liên quan tới các danh nhân như: Trần Hưng Đạo – Nguyễn Trãi – Chu Văn An. Anh em văn nghệ Hải Dương đón tiếp thật nồng hậu. Mấy năm nay giới văn nghệ hai tỉnh vẫn thường giao lưu thân thiết với nhau như anh em một nhà.

Sáng 13/4 bắt đầu hành trình lên Tây Bắc theo ngả đường Hoà Bình – Sơn La – Điện Biên. Cảnh sắc núi rừng hoành tráng tuyệt vời và thật giàu cảm xúc với những địa danh đã đi vào thơ văn và sử sách: Mai Châu – Mộc Châu – Yên Châu – Thuận Châu – Mường Lay – Đèo Pha Đin (Dốc Pha Đin chị gánh anh thồ - Đèo Lũng Lô anh hò chị hát, Thơ Tố Hữu).

 Dùng cơm trưa tại Mai Châu, mà như thấy hương nếp thơm toả ra từ Bài thơ Tây tiến của Quang Dũng thuở nào...(Mai Châu mùa em thơm nếp xôi...)

Chiều 13/4 đến Sơn La. Hội văn nghệ Sơn La chiêu đã bữa tối thật say sưa với chén rượu nồng Tây Bắc đầu tiên của chuyến hành trình.

Đêm ngủ tại Sơn La mà lòng thao thức mãi, bởi lòng lại nhớ: Cha Triệu Thế Kiệt, tức Võ Hùng của Triệu Lam Châu hồi xưa đã từng bị giặc Pháp bắt cầm tù tại Sơn La cùng với các nhà hoạt động cách mạng nổi tiếng sau này như: Xuân Thuỷ (Phó chủ tịch Quốc Hội), Nguyễn Lương Bằng (Phó chủ tịch nước)...

Sáng 14/4 sau khi tham quan xong nhà tù Sơn La, Đoàn đi Điện Biên ngay. Trên đường lên Điện Biên có rẽ vào sâu trong rừng gần ba chục cây số để thăm căn hầm Đại tướng Võ Nguyên Giáp tại Mường Phăng. Sau đó lại trở ra quốc lộ và đi tiếp lên Điện Biên.

Sáng 15/4 tham quan nghĩa trang liệt sĩ Điện Biên, gần 4 ngàn bia mộ không tên, tham quan các Đồi B1, A 1, Hầm Đờ Cát tờ ry, Bảo tàng Điện Biên. Lòng dạt dào cảm xúc trước những di tích nhuốm nhiều máu của các chiến sĩ  ta hồi xưa đánh giặc Pháp trên mảnh đất này.

Đêm 15/4 Hội văn nghệ Điện Biên chiêu đãi nhiệt tình. Lòng lưu luyến mãi không muốn chia tay...

Sáng 16/4 xe bắt đầu rời Điện Biên vào lúc bốn giờ sáng. Chao ôi... chưa kịp nhận diện rõ mặt người Điện Biên... mà đã chia tay rồi chăng? Biết bao giờ mới được trở lại mảnh đất giàu ân nghĩa này...Những tình cảm bạn bè đẹp đẽ và thắm thiết, những cô gái Thái đẹp như tiên...Một niềm tự hào chính đáng của miền cao Tây Bắc đó.

Trên đường trở lại Tuy Hoà, Phú Yên – Đoàn có ghé thăm chùa Bái Đính, thăm và thắp hương viếng Mười cô gái Ngã Ba Đồng Lộc (Hà Tĩnh), thăm Vũng Chùa (Quảng Bình) và thắp hương kính viếng Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Rồi đêm 19/4 Đoàn đã trở lại Tuy Hoà an toàn và lòng ai cũng chan chứa tình cảm thật sâu đậm đối với mỗi vùng đất đã đi qua, đặc biệt là miền cao Tây Bắc của Tổ Quốc gắn liền với chiến thắng Điện Biên lịch sử.

Sau chuyến đi này Triệu Lam Châu có ngay Chùm thơ Về nguồn Tây Bắc (Gồm các bài Một ánh Sơn La – Thuở chú lên đường – Có vạt ngời Tây Bắc đậu trên vai – Sao em chưa sang thăm Điện Biên, em ơi – Cô hướng dẫn viên người Thái trên mường Điện Biên) và Chùm thơ tình Tây Bắc. Xin trân trọng gửi bạn bè gần xa cùng thưởng thức Chùm thơ tình Tây Bắc dưới đây:

Triệu Lam Châu

CÔ HƯỚNG DẪN VIÊN NGƯỜI THÁI

TRÊN MƯỜNG ĐIỆN BIÊN (1)

Em gái Thái ơi, em ngời xinh quá đỗi

Tự Mường Trời tiên phái em xuống đây chăng

Trời Tây Bắc nở bừng ban nao nức (2)

Ing lả ơi cao vút ánh long lanh

Cúc bướm trắng xoè bay đậu dải ngực phập phồng

Ánh chín của non ngàn thăm thẳm

Màu áo cóm xanh mơ như ước vọng

Của bao bậc tiền nhân gây dựng quê hương

Rồi áo cóm trắng ngời tinh khiết cánh hoa ban

Mang tiếng khèn ngầm rọi vào nơi sâu thẳm nhất

Của tấm lòng thành biết bao du khách

Chỉ mới nghe tiếng em chào, như đã được thôi miên

Lời em chào, cho anh thấy nàng tiên

Lại vận áo cóm hồng chứa chan dòng lịch sử (3)

Giọng nói thanh cao mở từng trang quá khứ (4)

Nhóm ngọn lửa nồng trong mỗi trái tim say

Chưa được cùng em đi đến trọn Mường Lay

Hay Thuận Châu, Yên Châu, Mộc Châu, Mai Châu…

                                                                  thơm lừng Tây Bắc

Chỉ được cùng em lên đồi A một và Bê Một

Mà thấy lòng bay khắp nẻo mọi đường trời

Em dẫn anh thăm Mường Phăng run rẩy núi đồi

Chiếc hầm cũ mà tinh khôi ánh mắt

Nơi chứa sức nở bừng của toàn dân tộc (5)

Chiến thắng Điện Biên – Bước lên đỉnh huy hoàng…

Chiều Ing lả ơi mênh mang

Em là cánh hoa ban của lòng anh đấy nhé

Xin trẻ lại cùng chiều Tây Bắc trẻ

Như mảnh đất thiêng này nồng thơm ánh tiên bay…

Chiều 20 tháng 4 năm 2014

Bản thơ tiếng Tày:

A TÁI LẨN GẦN THÁI

D’Ú MƯỜNG ĐIỆN BIÊN (1)

Noọng slao Thái ơi, noọng mjảc đây lai nỏ

Tẳm Mường Bân sljên cắt noọng lồng mà

Vạ Lồng – Nưa bjoóc ban roàng nảo njểt (2)

Ing lả ơi slung quýt ảnh phung phing

Cất vị khao khang bân chắp ấc mộp mồng

Mỷ slúc cúa ngản đông lẩc lỉu

Slắc slửa khjêu phăn t’ồng ngoòng mẳn

Cúa lai pú sljêng p’ửa cón tẳng đin mường

Slửa cóm khao roàng slâư tích bjoóc ban khang

Nim gằm khèn d’ăm đjêng thâng rằng lẩc ất

Cúa slăm mồm kỷ lai ljểu kheéc

Náo nhìn hênh slao, t’ồng đảy mả tha ngay

Slao t’uộng gằm, sle chài hăn a sljên

Nủng slửa cóm đeng mảc têm lầy ngoà cáu (3)

Hênh phuối slâư slang khay roàng slì lẩc quá (4)

Tó coong vầy on chang tấng nghé slim nua

Dằng đảy t’ằng slao pây thâng đo Mường Lay

Rụ Thuận Châu, Yên Châu, Mộc Châu, Mai Châu…

                                                    hom roàng Lồng – Nưa mjảc

Tán đảy t’ằng slao khửn khau A đeo xáu Bê đeo nỏ

Slăm ljện phao thuổn khoóp bại t’àng bân

Slao tái chài d’ương Mường Phăng slắn sloóc ngản khau

Ăn xum cáu, t’ọ slâư roàng tha bjoóc

Búng slủ pướng rèng phông cúa thuổn gần lẹ mảc (5)

Tức hình Điện Biên – D’ám khửn nhỏt rủng roàng…

P’ài Ing lả ơi liu liu

Slao lẻ pích bjoóc ban cúa slăm chài lớ nỏ

Xo ón t’jẻo đuổi p’ài Lồng – Nưa ón nớ

T’ồng mường sljêng Điện Biên mồm hom ảnh sljên bân…

P’ài 20 bươn 4 pi 2014

Cụm từ Tày mới, do Triệu Lam Châu đề xuất:

(1) Cô hướng dẫn viên: A tái lẩn

(2) Phương Tây: P’ạng Lồng (Phía mặt trời đi xuống)

Phương Bắc: P’ạng Nưa (Phía trên)

Tây – Bắc: Lồng – Nưa

(3) Chứa chan dòng lịch sử: Mảc têm lầy ngoà cáu (Tràn đầy sự kiện, cuộc đời theo dòng chảy thời gian đã qua)

(4) Mở từng trang quá khứ: Khay roàng slì lẩc quá (Mở sáng bừng Vầng thời gian sâu lắng đã qua)

(5) Sức nở bừng của toàn dân tộc: Pướng rèng phông cúa thuổn gần lẹ mảc (Vầng sức khoẻ nở bừng, của toàn thể nhân dân chân chính nhất)

(Xin lưu ý: Dịch thơ là dịch Thần thái của bài thơ là chính, chứ không phải dịch chữ ra chữ. Do đó tôi phải đề xuất cả cụm từ Tày mới, để tương đương với thi cảnh của tác phẩm).

CHÙM THƠ TÌNH TÂY BẮC TAM NGỮ

TÀY – VIỆT - NGA CỦA TRIỆU LAM CHÂU

1. Mọt chài thất ngản Sơn La

Hoà Bình tát roọng t’ả Đà moòng rân

Chì chằng Tây Bắc goằng mần

Phộm phồm vầy thả Cao Bằng mà thâng…

P’ửa 5 rảo 10’ Nâư 13/4/2014

1. Mình anh ngược núi Sơn La

Hoà Bình thác gọi sông Đà ầm vang

Điệu xoè Tây Bắc rập ràng

Bập bùng lửa đợi Cao Bằng cùng sang…

Lúc 5 giờ 10’ Sáng 13/4/2014

1. Только один я поднимаюсь на горную землю Шонла

Водопад Хоа Бинь вызывает звонкую реку Да

Народный танец Соэ очень оживлённый

И  разгорающийся огонь ждут землю Кау Банг…

5 час. 10 мин. Утро 13/4/2014

       

2. Sơn La đông ngản roàng an

Vằng t’ằng pằng d’ạu, sliểu đang noọng nò

Nậu ban rủng lẩu gừn p’jò

Dử bâu voòng mảc pặt t’ò slim slao?

P’ửa 20 rảo 19’ Gừn 13/4/2014

2. Sơn La rừng núi thanh bình

Vui cùng bạn hữu, thiếu mình đêm nay

Nụ ban soi chén rượu say

Hay là nụ sóng ngất ngây tim nàng?

Lúc 20 giờ 19’ Đêm 13/4/2014

2. Мирная горная земля Шонла

Сегодня ночью мы радостно собираемся, только без тебя

Цветок Бан освещает стакан водки

Или волнистая улыбка твоего соблазняющего сердца…

20 час. 19 мин. Ночь 13/4/2014

3. Gằm quây: Tây Bắc cúa hây

Cúa sli chài noọng cứ này dử bâu?

Mjều ban phông choảng phja khau

Hom t’ồng slăm đặm mỷ màu mằn ky…

P’ửa slam rảo 29’ Nâư 14/4/2014

3. Lời xưa: Tây Bắc của ta

Giờ như riêng của anh và em thôi

Mùa ban nở khắp núi đồi

Thơm như lòng của hai người thương nhau…

Lúc ba giờ 29’ Náng 14/4/2014

3. Давние слова: Западно-северная земля- Земля всех людей

Сейчас она будто является твоим и моим личным имуществом

Распускается над горами сезон цветов Бан,

Благоухающий как души влюбляющихся дуг друга…

3 час. 29 мин. Утро 14/4/2014

4. Gằm khèn nẳt nểu chang mươi

T’ò t’ồng ảnh ngản nua p’jòi chang slăm

Gằm khèn mjảc bặng slim ngần

Sle gằm Khắp đát xa gần dử bâu?

P’ửa slam rảo 40’ Nâư 14/4/2014

4. Lời khèn nao nức trong mây

Như là ánh núi ngất ngây lòng mình

Lời khèn xinh như ai xinh

Để cho điệu Khắp tìm mình đấy chăng?

Lúc ba giờ 40’ Sáng 14/4/2014

4. Музыкальное слово Хена всревожится в облаках

Как горный свет, соблазняющий мою душу

Слово Хена было красиво- так как ты красивая

И мелодия Хап разыскивает ли тебя?

3 час. 40 мин. Утро 14/4/2014

5. Nua d’ên thâng nẩy t’uộng chài

Sle mjều cáu mỉn d’òi d’òi phung phing

Bjoóc coi hom pjái ngản keng

Toỏng p’ần ban chắp d’ẻt d’èng pác slao…

P’ửa slam rảo 51’ Nâư 14/4/2014

5. Cái se lạnh đến chào anh

Để mùa cũ ấy long lanh lại về

Kim anh toả ngát sơn khê

Đọng thành ban nở rụt rè môi em…

Lúc ba giờ 51’ Sáng 14/4/2014

5. Наступивший холод приветствует меня

И тот прошлый сияющий сезон вернётся

Белые цветы ким ань испукают аромат над горами

И аромат отложится в цветке Бан,

                   который робкий распускается на твоих устах…

3 час. 51 мин. Утро 14/4/2014

6. Gằm sli slao khửn Điện Biên

Pjến goằng khao moóc, pướng sljên t’ởi gần

D’ám ngoà tức slấc vỉu vần

Mằn ky Tây Bắc rủng ngần bjoóc ban…

P’ửa 23 rảo 4’ Gừn 14/4/2014

6. Vần thơ em lên Điện Biên

Hoá vầng mây trắng, vầng tiên của đời

Bước hành quân xưa chơi vơi

Tình ca Tây Bắc rạng ngời ánh hoa…

Lúc 23 giờ 4’ Đêm 14/4/2014

6. Твоя поэзия тоже поехала в Дьен Бьен

И превратилась в белое облако – Волшебное поле жизни

Шаги походов прошлого затерявшиеся

Западно-северный романс cветится цветами…

23 час. 4 мин. Ночь 14/4/2014

7. Điện Biên an ỏn lai nò

T’ồng mằn ky rệnh hai t’ò nưa bân

D’àng khen, căm đảy ảnh ngần

Nếp mon thua nỏ, t’ởi gần roàng phăn…

P’ửa 23 rảo 11’ Gừn 14/4/2014

7. Điện Biên êm ả vô ngần

Như tình đầy ánh trăng ngân giữa trời

Giơ tay, hái được ngay thôi

Đem cài gối chiếc để đời ta bay!

Lúc 23 giờ 11’ Đêm 14/4/2014

7. Дьен Бьен  чрезвычайно нежный

Как любовь переполненная луной в небе

Поднимаю руки и cобираю ту луну

И её прикрепляю к подушке для того, чтобы

                     Наша жизнь летит в свет.

23 час. 11 мин. Ночь 14/4/2014

8. Gừn đây slao d’ú t’ỷ hâư

Sle hai t’jẻo héo, bang bjầư thang phja

Sle t’àng ngản slắn a nò

Sle khau A ất lỉu ljò slăm hâư…

P’ửa 23 rảo 20’ Gừn 14/4/2014

8. Em đang ở đâu đêm nay

Để trăng lại mảnh, lại gầy cuối non

Để run khắp nẻo đường mòn

Để đồi A một chon von nỗi chàng…

Lúc 23 giờ 20’ Đêm 14/4/2014

8. Где ты находишься сегодня ночью

Без тебя горная луна более тонкая, более худощавая

И лесные тропинки дрожат

И на холме А моё переживание одиноко качается…

23 час. 20 мин. Ночь 14/4/2014

9. Goằng hai p’ửa mỉn Sơn La

Đỏ chang gủi cáu, bấu mjà pi bươn

Cứ này t’jẻo rủng slâư on

Nhoòng mừng slao pjói ảnh ngần khửn phja…

P’ửa 23 rảo 40’ Gừn 14/4/2014

9. Vầng trăng thuở ấy Sơn La

Nép vào tủ cũ, chẳng nhoà bao năm

Giờ đây toả sáng trong ngần

Nhờ tay em thả ánh rằm lên non…

Lúc 23 giờ 40’ Đêm 14/4/2014

9. Прошлая такова луна горной земли Шонла,

Спряталась в шкафу и не расплывается.

Сейчас день ото дня она более излучает свет,

Потому, что ты, милая, выпускаешь блеск луны в горы…

23 час. 40 мин. Ночь 14/4/2014

10. Sli nua thả muổt gừn luông

Cứ này thâng đảy gần slương hây ngoòng

Điện Biên quây lịu Cao Bằng

Voòng bân xít nạch, tâu goằng mừng căn…

P’ửa 5 rảo 56’ Nâư 15/4/2014

10. Thơ chờ suốt cả đêm dài

Giờ đây mới đến bên người mình mong

Điện Biên xa lắm Cao Bằng

Sóng bay tích tắc, nối vòng tay nhau…

Lúc 5 giờ 56’ Sáng 15/4/2014

10. Всей длинной ночью поэзия ждёт…

И теперь она прилетит к тебе

Дьен Бьен очень далеко от Кау Банга

Электрическая волна соединяет круги рук…

5 час. 56 мин. Утро 15/4/2014

11. Rủng a, pậu tứn dằng nò

Mủi ban thả lớ, mủng nờ  p’ậu  ơi

Bjoóc hom tái lỏ d’ẩp d’òi

D’ương mường Tây Bắc, d’ương ời lả ing…

P’ửa 6 rảo 21’ Nâư 15/4/2014

11. Sáng rồi, mình dậy hay chưa

Hương ban đang đợi, mình nghe chăng mình

Mùi hoa dẫn lối rập rình

Thăm miền Tây Bắc, thăm Ing lả ời…

Lúc 6 giờ 21’ Sáng 15/4/2014

11. Уже наступает утренняя заря, ты проснёшься ли?

И тебе слышно ли, нас ждёт аромат бан,

Который будет нас провожать в землю Дьен Бьен

И там будем любоваться пейжажем и народными песнями…

6 час. 21  мин. Утро 15/4/2014

12. A rôi, t’ằm thâng Điện Biên

Slăm nhìn phjắp phíng Mường Sljên t’ởi gần

Nậu khua nẳm tứ nưa bân

P’ần a slao Thái mjảc ngần choảng đin…

P’ửa 20 rảo 39’ Gừn 15/4/2014

12. Chao ôi, nhắc đến Điện Biên

Lòng nghe lấp lánh Mường Tiên của đời

Trời cao gieo xuống nụ cười

Thành cô gái Thái nồng tươi đất này…

Lúc 20 giờ 39’ Đêm 15/4/2014

12. О, когда напоминаю Дьен Бьен

И чувствую блеск Небесного села фей

Небо выращвает нежную улыбку,

Которая превращается в радостную Тхайскую девушку…

20 час. 39 мин. Ночь 15/4/2014

13. Xá lồm roẻng roẻng mjửt mjền…

Khửn bân – chài wạ Điện Biên khuý luồng.

Heng khèn áp ảnh đao lương

Mằn ky Tây Bắc – slăm rường pjái hom…

P’ửa 20 rảo 51’ Gừn 15/4/2014

13. Một làn gió nhẹ ảo huyền

Đưa anh cùng với Điện Biên vào trời

Tiếng khèn nạm ánh sao rơi

Tình ca Tây Bắc – lòng người toả hương…

Lúc 20 giờ 51’ Đêm 15/4/2014

13. Лёкий призрачный ветерок

Носит меня и Дьен Бьен в небо

Мелодия хена украсит блеском звёзды

Западно-северная песня – Наша ароматная душа…

20 час. 51мин. Ночь 15/4/2014

14- Hoà Bình, bấu dử gần lìu

T’ọ hăn ói lỏng t’ẩp t’ìu xảng xu

P’ửa pan nâư dạu roàng nua

Ngửt hom Tây Bắc chuôm roà pác hâư…

P’ưa 5 rảo 25’ Nâư 17/4/2014

14. Hoà Bình, nào phải người tình

Mà nghe quyến rũ rập rình bên tai

Nhất là vào buổi sớm mai

Lừng thơm Tây Bắc nhẹ cài ánh môi…

Lúc 5 giờ 25’ Sáng 17/4/2014

14. Хоа Бинь, не моя невеста

А мне был услышан токой соблазн

Особенно когда наступала утренняя заря

Западно-северный аромат носил блеск улыбки…

5 час. 25 мин. Утро 17/4/2014

15. Noọng – gần slao Thái dử chăn

Mjảc đây ljẹo khoắc, ghèng bân Đon Lồng

Noọng -  gần slao cúa Nua Mường

Nắm nao, lăng phác sli rường d’ương d’ai ?

P’ửa 5 rảo 49’ Nâư 17/4/2014

15. Em là gái Thái đấy thôi

Cực kỳ xinh đẹp, nghiêng trời Miền Tây

Cũng là cô gái Mường say

Nếu không, sao có thơ này thăm anh?

Lúc 5 giờ 49’ Sáng 17/4/2014

15. Ты является Тхайской девушкой, точно так…

Твоя крайне чудесная красота, наклоняющая западное небо

И ты тоже является обаятельной Мыонской девушкой

Если не было так, почему такое стихотворение мне посылано?

5 час. 49 мин. Утро 17/4/2014

Triệu Lam Châu

Đường trời:  trieulamchau@gmail.com