BÀI THƠ ĐƯỜNG DÀI
MỘT CHUYỆN TÌNH BUỒN ĐẸP
*
ĐƯỜNG DÀI
- Yêu mến tặng Huyền Thương -
.
-
Đừng mà.
Ở
lại đi em
Ngoài
kia
Trời
đã buông rèm từ lâu.
-
Chúng mình đến chẳng được đâu
Anh
còn khuấy sóng bể dâu làm gì
Thôi
thì cứ để em đi
Mười
lăm năm nữa còn gì nét xuân
Anh
dù vì nghĩa, chả cần
ngó
ngơ chi lũ dở đần dở khôn
Trái
tim
sợ
lắm bước dồn
Thôi.
Em
về.
Kẻo
lời đồn
khổ
anh
Nhà
nghèo
duyên
phận mỏng manh
Em
neo chữ nghĩa chữ tình với son
Anh
dù chẳng vợ còn con
Cố
chen em chỉ nước non phận hèn
Dằn
lòng rồi cũng phải quen
Thôi.
Em
về
kẻo
mờ
đèn
phố
xa
-
Ờ ...
Thì...
Em
trở lại nhà
Khăn
đây
em
quấn
Ngõ
xa
đường
dài.
*.
Hà Nội, đêm 13 tháng 05.2017
ĐẶNG XUÂN XUYẾN
LỜI
BÌNH của Nguyễn Bàng
ĐƯỜNG DÀI, bài thơ mới
nhất của Đặng Xuân Xuyến không dài nhưng đọc xong có cảm giác vừa đọc một
chuyện tình buồn đẹp sau lúc hoàng hôn. Bài thơ chỉ có 3 lời thoại nhưng đã
hiện lên đầy đủ không gian, thời gian, hoàn cảnh và tính cách nhân vật. Không
gian là một nơi trong ngôi nhà của chàng trai, không quan tâm cụ thể đó là
phòng khách, vườn hoa hay ban công hoặc nơi nào trong ngôi nhà đó. Thời gian là
khoảng “Trời đã buông rèm từ lâu”
nghĩa là sau lúc hoàng hôn và trời đã tối rồi. Nhân vật là một chàng trai với 2
lời thoại và một cô gái duy nhất chỉ có một lời. Không biết cô gái đến nhà
chàng trai vào lúc nào và họ đã chuyện trò với nhau đã bao lâu, cũng không cần
biết họ đã nói với nhau những gì bởi chuyện của trai gái với nhau từ nghìn đời
nay đều là những chuyện đâu đâu, từ chuyện trên trời dưới biển đến chuyện thời
tiết gió mưa, từ chuyện hoa trong vườn nhà đến cây ngoài đường phố, từ chuyện
nỗi lòng mình đến chuyện nỗi lòng ai đó… nhưng tất cả đều huyền diệu muôn màu
muôn vẻ diễm tình. Nhà thơ chắc cũng biết thế nên cũng đã không thừa chữ để
viết dông dài.
Nhưng bây giờ hiển nhiên là hoàng hôn đã tắt
vì “trời đã buông rèm từ lâu” và cô
gái xem chừng tỏ ý muốn ra về khiến chàng trai vội vã van xin nằn nỉ:
Đừng
mà.
Ở
lại đi em
Ngoài
kia
Trời
đã buông rèm từ lâu.
Tác giả Nguyễn Bàng
Cái hay trong câu nài nỉ
này cho ta thấy, có thể cô gái đã nói, trời tối rồi, em về đây kẻo muộn. Nhưng
chàng trai lại vin vào đó để bảo nàng: trời tối đã lâu rồi, em về làm gì, anh
không muốn em trong “cảnh khuya thân gái dặm trường” nên anh mong “Ở lại đi em”! Và chàng đã được cô gái trả lời:
Chúng
mình đến chẳng được đâu
Anh còn khuấy sóng bể dâu làm gì
Một câu nói dấu bên trong một hơi thở nhẹ
buồn báo hiệu những cảnh ngộ éo le của đôi lứa. Chúng mình không thể đến được
với nhau đâu, anh bảo em ở lại cùng anh trong đêm nay có khác gì khuấy sóng bể
dâu.
Và để chứng minh rằng mình nói đúng, cô gái
lần lần nhắc chàng trai nhớ ra những cảnh ngộ éo le đó.
Trước hết, cô không ngần ngại tự bảo mình
không còn trẻ trung gì nữa: Mười lăm năm
nữa còn gì nét xuân
Hiểu theo cách nói của dân gian, hẳn cô đang
chừng ba mươi tuổi và trong vòng 15 năm nữa trong cô sẽ không còn một nét xuân
thì nào nữa. Thế thì ở lại đêm nay để rồi sẽ đến với nhau làm gì khi em đã là
gái đang về già.
Và để làm rõ hơn cho lý do từ chối này, cô
tiếp:
Anh
dù vì nghĩa, chả cần
ngó
ngơ chi lũ dở đần dở khôn
Trái
tim
sợ
lắm bước dồn
Thôi.
Em
về.
Kẻo
lời đồn
khổ
anh
Em cảm ơn anh là người
tình nghĩa, chả ngại gì miệng tiếng người đời với biết bao kẻ dở đần dở khôn
nhưng em không muốn anh sẽ phải khổ vì những lời đồn đại thị phi không đẹp
ấy.
Là bạn gái của chàng trai,
chắc cô gái đã biết có lần anh đã mượn thơ để nói rằng:
Sợ
gì danh phận hư hao
Sợ
gì thiên hạ trông vào nhỏ to
Sợ
gì nhỉ? Chẳng phải lo!
Trai
đơn gái lẻ … nhỏ to bằng thừa!
Và vì đã biết chàng là
thế, cô phải nói ra luôn cái lý do nữa cho thêm sức nặng. Ấy là thân phận của
cô: Nhà nghèo/ duyên phận mỏng manh
Và thân phận của chàng: Anh dù chẳng vợ còn con
Nên em biết anh yêu em
và em cũng yêu anh. Nhưng cạp hai cảnh đó với nhau thì sao cho được. Vì vậy, em
chỉ xin: Em neo chữ nghĩa chữ tình với
son
Vâng! Em xin nợ anh chữ
nghĩa chữ tình và chữ sắt son. Nhưng em chỉ có thể cắm chặt những chữ ấy vào
đáy lòng, không để cho nó trôi đi còn đến với anh thì không thể được, vì: Cố chen em chỉ nước non phận hèn
Chen vào cuộc sống của
anh, dù nay anh không còn người vợ cũ nữa nhưng còn con anh, làm thế khác nào
phá vỡ sự bình yên trong ngôi nhà này, phá vỡ hạnh phúc con anh đang có và làm
thế, khác nào tự em chuốc lấy cái phận hèn vào mình.
Dứt lời, cô gái quyết định:
Dằn
lòng rồi cũng phải quen
Thôi.
Em
về
kẻo
mờ
đèn
phố
xa
Không thấy có nước mắt nhưng câu
thơ có 8 tiếng mà xẻ ra thành 5 nhịp nghe nấc lên những tiếng nghẹn
ngào khi cô gái dằn lòng mình để nói lời cuối và khi cô tự vẽ nên cái cảnh lạc
lõng cô đơn buồn tủi của mình khi sẽ ra về trong cảnh “mờ đèn phố xa”.
Cách viết câu thơ 8 tiếng thành 5 dòng này có
thể coi là một cách tân rất thành công của Đặng Xuân Xuyến về cách xẻ tiếng của
câu thơ lục bát ra thành nhiều nhịp để diễn tả tâm trạng trữ tình của nhân vật
trong thơ. Thành công này không chỉ một lần trong lời thoại của cô gái mà còn
trong 2 lần lời thoại của chàng trai.
Nếu như khi nằn nì bạn gái đừng về, cả hai
câu thơ chỉ bị cắt thành thành 4 nhịp:
-
Đừng mà.
Ở
lại đi em
Ngoài
kia
Trời
đã buông rèm từ lâu.
Thì trong lời thoại cuối, khi cô gái nhất
quyết dằn lòng ra về, câu lục xẻ ra 3 nhịp và câu bát xẻ ra 4 nhịp
- Ờ
...
Thì...
Em
trở lại nhà
Khăn
đây
em
quấn
Ngõ
xa
đường
dài
Khiến câu nói như mắc
nghẹn trong cổ họng nhưng phải cố nói cho xong trong nỗi đau đành khoanh tay
đón chịu duyên phận và nghĩ tới cảnh người con gái mình yêu sẽ lầm lụi ra về mà
không thể làm gì hơn một việc là chỉ đưa một chiếc khăn để nàng quấn cho đỡ
lạnh trên ngõ xa đường dài trong khi chính chàng đang thấy lòng mình tràn ngập
hơi lạnh giá ở trong căn phòng sắp vắng bóng nàng, đúng như cảnh trong thơ Thế
Lữ từ thế kỷ trước:
Ai
lau nước mắt cô mình?
Dưới
đây duy có một mình ta thôi.
Cầm
khăn lòng những bồi hồi,
Lệ
ta cũng chửa ai người lau cho.
Có thể nói, ĐƯỜNG DÀI là
một bài lục bát hay nhất trong các bài lục bát của Đặng Xuân Xuyến mà tôi đã
đọc. Tiếng thơ dịu êm như từng hơi gió nhẹ thổi nỗi buồn của đôi trai gái hòa
tan vào trái tim người đọc.
Trong bài thơ, ta thấy
cô gái rất nặng lòng với chàng trai, hẳn trong lòng cô cũng âm vang nỗi tiếc
khi phài về:
Còn
đêm nay nữa, anh đi,
Lượng
vàng không tiếc, tiếc khi ngồi kề
(Ca dao)
Lượng vàng không tiếc nhưng tiếc những khi
ngồi kề bên anh nên em sẵn sàng cam chịu sẽ neo tình yêu của anh vào tận đáy
lòng nhưng không thể sống lứa đôi cùng anh vì lo sợ đường dài sẽ còn có biết
bao ngăn trở.
Chàng trai cũng rất yêu cô gái và hẳn chàng
rất biết:
Còn
đêm nay nữa, mai về
Lạng
vàng không tiếc, tiếc kề môi son
(Ca dao)
Lạng vàng không tiếc nhưng tiếc những giây
phút được kề môi son nên anh tôn trong những suy nghĩ của em mà chỉ dám ngỏ lời
muốn níu kéo:
Đừng
mà.
Ở
lại đi em
Nhưng rồi anh vẫn ngậm ngùi để em được tự giải thoát:
- Ờ
...
Thì...
Em
trở lại nhà
Dù anh đau xót quặn lòng biết rằng em sẽ lạnh
lùng buồn tủi trên ngõ xa đường dài đêm nay.
Ôi! ĐƯỜNG DÀI! Đó đâu chỉ là lối đi về của em
tối nay mà đó chính là đường đời còn thăm thẳm nhiều hệ lụy trắng đen mà anh và
em, chúng ta rất dễ dàng bị đánh gục trong khoảnh khắc khi chúng ta cảm thấy
bất lực không vượt qua được những trở ngại trên con đường dài đó.
Tôi, người yêu bài thơ
này không có lạng vàng nào để tiếc nhưng rất tiếc cho cô gái và rất tiếc cho cả
chàng trai.
Với cô gái, ta hãy bình tâm xem lại hai lý do
chính cô gái đưa ra để em về kẻo phố xa đèn mờ.
Lý do thứ nhất: Mười lăm năm nữa còn gì nét
xuân
Tiếc cho cô sao không
nhớ tới cô gái “Phiếu hữu mai” (Mai rụng) trong Kinh thi, một cô gái muộn
chồng, nhưng trong trái tim luôn khát khao mong sớm đạt được nguyện ước “có
chàng, có thiếp, như đũa có đôi”:
Mai
em đã bắt đầu rơi
Mười
phần hương sắc chỉ vơi ba phần
Ai
người quân tử cầu thân
Trầu
cau ngày tốt Tấn Tần kề vai
Một tình cảm thật táo
bạo tựa như “cọc đi tìm trâu” nhưng thật đáng quý biết bao cô gái “Mai rụng”
đó. Còn cô gái trong thơ Đặng Xuân Xuyến, bây giờ đang ngồi kề bên chàng trai
rất yêu mình, năn nỉ cô ở lại cùng chàng nốt đêm nay nhưng sao cô cứ một mực
đứng lên vì sợ đường dài
Lý do thứ hai:
Nhà
nghèo
duyên
phận mỏng manh
Em
neo chữ nghĩa chữ tình với son
Anh
dù chẳng vợ còn con
Cố
chen em chỉ nước non phận hèn
Ôi sao cô lại yếu lòng
đến thế? Tiếc cho cô không nhớ ra cô gái trong “Bần nữ thán”. Cô ấy cũng rất
nghèo và vì nghèo nên chẳng được ai ngó ngàng tới, mặc dầu cô ấy thông minh,
giỏi và đẹp:
Vì
một nỗi thua tiền, thua bạc,
Hóa
cho nên thua sắc, thua tài
Nhưng sau bao lời tâm sự buồn than, cô gái
nghèo ấy đã nhận ra ngay rằng mình chỉ: Giận duyên nói bấy nhiêu lời. Rồi vững
lòng tin vào phẩm giá của mình, của một cô gái nhà nghèo trước cảnh
đời:
Ngọc
lành còn đợi giá cao,
Rồng
còn uốn khúc ở ao đợi thì
Còn cô, cô gái trong thơ
Đặng Xuân Xuyến, ngọc lành đâu còn phải đợi giá cao? Chàng trai ngồi kề bên cô
đang năn nỉ níu kéo cô ở lại bên chàng, sao cô vẫn mặc cảm về “Nhà nghèo duyên phận mỏng manh” của mình
mà dằn lòng đứng lên như thế?
Với chàng trai, chàng
yêu nàng đến thế mà sao lại cố nói cho xong những lời nghẹn đắng trong lòng:
- Ờ
...
Thì...
Em
trở lại nhà
Khăn
đây
em
quấn
Ngõ
xa
đường
dài
ĐƯỜNG DÀI! Sao lại sợ đường dài đến thế mà
không nhớ tới câu: Đường dài, ngựa chạy
biệt tăm,/ Người thương có nghĩa, trăm năm cũng về
Để mà níu bằng được đôi chân cô gái ở lại nốt
đêm nay cùng nhau thỏa nguyện: Tơ tằm đã
vấn thì vương,/ Đã trót dan díu thì thương nhau cùng.
Chính vì thế, bài thơ ĐƯỜNG DÀI của Đặng Xuân
Xuyến có thể coi như một chuyện tình nhỏ bé và đơn giản nhưng chan chứa nỗi
buồn nhưng là nỗi buồn rất đẹp xuất phát từ hai trái tim sâu thẳm yêu nhau
nhưng chưa đến được với nhau thành đôi lứa vì chưa bước qua được những rào cản.
Một chuyện tình buồn đẹp như câu thơ của Hồ ZDếnh: Đời chỉ đẹp những khi còn dang dở (Ngập ngừng).
Câu thơ cụ ZDếnh hay quá khiến tôi hy vọng
rằng, những lời của chàng trai và cô gái trong bài thơ ĐƯỜNG DÀI của Đặng Xuân
Xuyến chỉ là mấy câu buồn đẹp sau lúc hoàng hôn. Rồi đêm nay sẽ qua, ngày mai
đẹp ánh ban mai sẽ đến, họ sẽ lại ngồi kề bên nhau để cho chuyện tình buồn đẹp
của hai người sẽ mất đi chữ buồn mà chỉ còn lại chữ đẹp.
*.
Sài Gòn, 15 Tháng 05.2017
NGUYỄN BÀNG
Địa chỉ: Thành phố Sài Gòn
Email: bnguyen37@gmail.com
.
.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét