Ba ông Tiến sĩ làm thơ
(§äc tËp th¬ “Tam ca” NguyÔn
Träng Hoµn, Vò Nh o, TrÇn §¨ng Thao
NXB Héi Nhµ v¨n 2007)
NguyÔn ThÞ Lan
ë hä cã rÊt nhiÒu ®iÓm tư¬ng
®ång. VÒ tuæi ®êi Vò Nh o vµ TrÇn §¨ng Thao suýt so¸t nhau, NguyÔn
Träng Hoµn trÎ h¬n c¶. C¶ ba tõng lµ thÇy gi¸o d¹y v¨n vµ sau nµy lµ tiÕn sÜ
v¨n chư¬ng. NguyÔn Träng Hoµn h¬n mưêi n¨m lµ c¸n bé gi¶ng d¹y §¹i häc Sư ph¹m
Hµ Néi 2. Vò Nho h¬n mưêi n¨m lµ c¸n bé gi¶ng d¹y §¹i häc Sư ph¹m ViÖt B¾c. TrÇn
§¨ng Thao ®· tõng d¹y v¨n ë QuÕ L©m, Trung Quèc; nhiÒu n¨m gi¶ng d¹y c¸c bé m«n
b¸o chÝ, v¨n häc ë bËc phæ th«ng, ®¹i häc, sau ®¹i häc. NguyÔn Träng Hoµn vµ Vò Nh o
®Òu c«ng t¸c t¹i Vô gi¸o dôc Trung häc - Bé gi¸o dôc vµ §µo t¹o, cßn TrÇn §¨ng
Thao lµm viÖc t¹i b¸o Gi¸o dôc vµ Thêi ®¹i (mét c¬ quan trùc thuéc Bé Gi¸o dôc
vµ §µo t¹o). Hä ®Òu lµ héi viªn Héi Nhµ v¨n ViÖt Nam . C¶ ba ®Òu yªu th¬ ®¾m ®uèi. Víi
hä h¹nh phóc lµ ®ưîc lµm th¬, ®ã lµ sù tho¶ m·n lín nhÊt nh÷ng mong muèn tù
biÓu hiÖn cña b¶n th©n hä.
Vµ ®Õn h«m nay hä l¹i ngåi cïng
nhau trong mét “b÷a tiÖc” th¬. NÕu th¬ lµ “®iÖu t©m hån” cña con ngưêi th× “Tam
ca” lµ b¶n hßa ©m cña nh÷ng “giai ®iÖu t©m hån” mµ mçi giai ®iÖu ®ã Èn chøa mét
thÕ giíi nghÖ thuËt.
Trong ba «ng tiÕn sÜ trưíc hÕt
t«i muèn nãi vÒ NguyÔn Träng Hoµn, bËc ®µn em Ýt tuæi nhÊt vµ th¬ anh còng
“trΔ h¬n c¶. Cã thÓ dïng ch÷ “®a c¶m” cho th¬ anh vµ con ngưêi anh. Anh lµ
ngêi ®a c¶m, dÔ xóc ®éng, dÔ bÞ tæn thư¬ng. Th¬ NguyÔn Träng Hoµn nh¹y c¶m,
thiªn vÒ c¶m gi¸c. C¶m quan cña anh tinh tÕ, hån nhiªn, trong s¸ng. T«i thÝch
c¸i giäng l¾ng nhÑ, mªnh mang trong th¬ anh.
Th¬ NguyÔn Träng Hoµn kh¸ ®a
d¹ng vÒ ®Ò tµi. Như mét cuèn nhËt ký b»ng th¬
anh viÕt vÒ nh÷ng vïng ®Êt mµ anh ®· tõng ®Æt ch©n ®Õn: Cµ Mau, §µ L¹t, Tokyo , Paris ,..
nh÷ng m¶nh ®Êt ®· “ho¸ t©m hån” anh. §©y lµ khóc nh¹c buån d¹o ®Çu trong bµi
th¬ “Paris t¹m
biÖt”.
BiÕt thÕ nµo råi còng ph¶i chia xa
vÉn hèt ho¶ng trưíc m¬ hå sîi giã
®· kÞp g× ®©u…thÕ mµ vư¬ng nî
mét ¸nh chiÒu t¬ mËt rãt b©ng khu©ng
Nh÷ng c©u th¬ th¶ng thèt, b©ng
khu©ng… Anh t¹m
biÖt Paris như t¹m biÖt mèi t×nh ®Çu cña m×nh. ChØ nh÷ng ngưêi giµu t×nh c¶m
míi cã nh÷ng dßng th¬ như thÕ.
NguyÔn
Träng Hoµn còng hay viÕt vÒ t×nh yªu, ®ã lµ thø t×nh yªu trong s¸ng, trinh b¹ch
cña “c¸i thuë ban ®Çu” mµ anh gäi lµ “mét
khung trêi linh diÖu hoang s¬”. N¨m th¸ng qua ®i, anh vÉn nhí vÒ “trong ký øc cã mét lÇn mêi chÝn”; ®Ó mçi lÇn nhí l¹i anh l¹i thÊy
b©ng khu©ng:
“Cã mét lÇn míi chÝn ngÊt trªn m«i
Cho¸ng v¸ng nô h«n, r· rêi báng kh¸t”
T×nh yªu Êy vÉn ®Ñp, ng¸t hư¬ng
như b«ng sen në gi÷a ®Çm. Lµ ngưêi ®a c¶m, dÔ xóc ®éng, dÔ khãc, chµng thi sÜ
Êy ®· tõng thư¬ng mét giät s¬ng ban mai tan dưíi bµn ch©n vµ anh:
“…®· khãc trưíc dÞu dµng ¸nh s¸ng
Sím tinh m¬ bưíc thËt khÏ khµng
Sî xÐ lo·ng lµn hư¬ng b¶ng l¶ng
Muèn sang s«ng kh«ng d¸m gäi ®ß ngang!
(KhÕ ưíc)
Bµi th¬ “KhÕ ưíc” cã thÓ coi lµ
bøc ch©n dung tù häa t©m hån cña NguyÔn Träng Hoµn.
Th¬ NguyÔn Träng Hoµn Buån vµ §Ñp.
Anh ®· cã nh÷ng c©u th¬ kh¸ hay vÒ t×nh yªu vµ ®Ñp vÒ nçi buån. Hay nãi c¸ch
kh¸c ®ã lµ “C¸i §Ñp mang bé mÆt Buån”.
Pruxt - nhµ v¨n Ph¸p, t¸c gi¶
cuèn tiÓu thuyÕt “§i t×m thêi gian ®· mÊt” cho r»ng: “ký øc lµ mét søc m¹nh
s¸ng t¹o”; «ng kh¼ng ®Þnh “Nh÷ng thiªn ®ưêng thËt lµ nh÷ng thiªn ®ưêng ®· mÊt”.
Víi NguyÔn Träng Hoµn “nh÷ng thiªn ®ưêng ®· mÊt” cã lÏ lµ tuæi th¬. Anh hay
viÕt vÒ tuæi th¬. Anh cã c¶ mét bµi th¬ ®Ó “kÝnh
göi thÕ giíi tuæi th¬”, bµi “KhÕ ưíc”. Trong thÕ giíi tuæi th¬ cña anh cã
khu vưên cæ tÝch, cã ngưêi bµ th©n thiÕt, cã mét bÕn ®ß ngang, cã nh÷ng “ngưêi
b¹n” th©n thiÕt: mét chó chuån chuån, mét lò ch©u chÊu ¸o mí b¶y, mí ba…
C¸c håi øc vÒ tuæi th¬ Êy lµm
tư¬i m¸t t©m hån vµ lµ nguån ¸nh s¸ng ®em l¹i cho anh nh÷ng kho¸i c¶m tèt ®Ñp
nhÊt. T×nh yªu thư¬ng thuÇn khiÕt trÎ th¬ như nh÷ng tia n¾ng rùc rì trong th¬
NguyÔn Träng Hoµn. Anh ®· gi÷ c¸i nh×n trÎ th¬ nµy trong suèt cuéc ®êi lµm th¬
cña m×nh.
* *
*
¤ng tiÕn sÜ thø hai trong “Tam
ca” lµ Vò Nh o.
Trưíc khi ®Õn víi th¬ Vò Nh o
lµ mét nhµ nghiªn cøu phª b×nh ®ưîc ngưêi ®äc yªu mÕn tin cËy. Tõ ca dao, th¬
cæ ®iÓn ®Õn th¬ hiÖn ®¹i, tõ c¸c t¸c gi¶ trong nưíc cho ®Õn vµi c©y bót nưíc
ngoµi ë m¶ng nµo anh còng béc lé mét c¸ch c¶m nghÜ riªng, mang ®Õn thªm cho ®éc
gi¶ mét c¸ch tiÕp cËn vµ thưëng thøc th¬. GÇn ®©y nhÊt tËp “§i gi÷a miÒn th¬”
(quyÓn 3) cña Vò Nh o
lµ mét trong mêi bèn t¸c phÈm ®· ®ưîc ®ưa vµo vßng chung kh¶o gi¶i thưëng v¨n
häc n¨m 2007 cña Héi Nhµ v¨n ViÖt Nam .
Trong lÜnh vùc th¬, Vò Nh o
viÕt kh«ng nhiÒu. Th¬ kh«ng ph¶i lµ së trưêng cña anh. Tuy vËy, th¬ anh còng cã
nh÷ng nÐt riªng, cã mét vµi bµi, mét sè c©u g©y Ên tưîng ®Ñp trong lßng ngêi
®äc. Trong “Tam ca” kh¸c víi hai thi h÷u, Vò
Nh o chØ lµm mét ®Ò tµi duy nhÊt:
th¬ t×nh. Cã thÓ dïng ch÷ “§a t×nh” cho th¬ anh vµ con ngưêi anh.
ë CÇn Th¬ anh göi lßng m×nh qua
c©u h¸t “Sao em nì véi lÊy chång”. §Õn Th¸i Nguyªn anh như sèng trong m¬:
“M¬ trong ta vµ ta trong m¬
§i gi÷a thiªn ®ưêng
Dµnh cho ®«i løa
Ch¼ng ao ưíc g× thªm n÷a
Khi chóng m×nh in trong m¾t nhau”
(Nh÷ng g× ta yªu cho nhau)
Vïng ®Êt Vòng Tµu anh thÊy c¸i
g× còng “®Æc biÖt”: Trêi, c¸t, sãng biÓn, rưîu…bëi v× Vòng Tµu cã “em”.
§Õn thÞ x· Ninh B×nh anh thÊy
“ngät ngµo thÞ x·” v× n¬i ®©y ngưêi lµm th¬ cã mét mèi t×nh say ®¾m:
“Tay Êm trong tay
M¾t say trong m¾t
ThÞ x· yªu ®¾m say ng©y ngất
Nång nµn tr¨ng chÝn ngät m«i h«n”
(Ngät ngµo thÞ x·)
ë S¬n La, Vò Nh o say
c¶nh say ngưêi ®Õn møc “quªn vÒ”.
Víi anh, t×nh yªu nµo còng như
“t×nh yªu thø nhÊt” chØ nh÷ng ngưêi ®a t×nh míi cã nh÷ng t×nh c¶m như thÕ.
§äc th¬ t×nh cña Vò Nh o
t«i tù hái: nh÷ng vïng ®Êt ®i qua, những kû niÖm tho¸ng qua sao còng ®ñ §Ñp vµ
§¾m say trong th¬ anh? Ph¶i ch¨ng ë anh bao giê cïng thưêng trùc mét t×nh yªu
víi con ngưêi vµ cuéc ®êi. Ph¶i ch¨ng trong anh bao giê còng trµn ®Çy mét tr÷
lưîng t×nh c¶m dåi dµo, m·nh liÖt vµ tr÷ lưîng t×nh c¶m Êy anh dµnh c¶ cho th¬
t×nh.
Xưa nay, th¬ t×nh yªu lµ n¬i dÔ
béc lé t©m hån, tÝnh c¸ch cña ngưêi viÕt. B»ng vµo th¬ t×nh, ngêi ®äc cã thÓ
c¶m nhËn ra tÇm vãc t©m hån cña tõng ngưêi. Víi Vò Nh o yªu
vµ th¬ yªu lu«n lu«n ®ång nhÊt. Anh lµ ngêi lµm th¬ t×nh, viÕt th¬ t×nh b»ng
chÝnh cuéc ®êi riªng cña m×nh. Vµ dï ë tr¹ng th¸i t×nh c¶m nµo: hoÆc niÒm hoan
l¹c, hoÆc nçi nhí nhung, ho¨c mét tho¸ng rung ®éng b©ng khu©ng…th¬ anh còng lµm cho ngưêi ®äc xóc ®éng bëi sù m·nh
liÖt, s«i næi, trÎ trung; bëi sù ch©n thµnh, nång Êm.
Xin viÖn dÉn mét c©u th¬ trong
bµi “M·i m·i”
“Khi ta h¸t riªng tÆng nhau vµ hßa chung
giäng h¸t
Bµi “ë hai ®Çu nçi nhí” chưa hay như thÕ bao giê
SÏ cßn nh¾c nh÷ng c¬n giã th¬m vÞ biÓn
Thæi tãc em bay vµo anh quyÕn luyÕn
C¶ ®Õn trong m¬ còng chưa m¬ như
thÕ bao giê”
§©y lµ mét trong nh÷ng c©u th¬
®Ñp nhÊt cña Vò Nh o trong “Tam ca”. C©u th¬ chØ kÓ, bót ph¸p
kh«ng cã g× míi, ng«n ng÷ b×nh dÞ méc m¹c nhưng sao cø ng©n nga tha thiÕt trong
lßng ngưêi ®äc. Ph¶i ch¨ng bëi t×nh c¶m ch©n thµnh, nång nµn say ®¾m cña ngưêi
viÕt? Ph¶i ch¨ng trong c©u th¬ ®ã mang c¶ lßng biÕt ¬n ngêi ®µn bµ ®· ®em ®Õn
cho anh nh÷ng phót gi©y h¹nh phóc mµ ngay “c¶ ®Õn trong m¬” anh “còng chưa m¬ như thÕ bao giê”?
Th¬ t×nh cña Vò
Nh o ®«n hËu, ®a t×nh như con ngưêi Vò Nh o
vËy.
* *
*
¤ng tiÕn sÜ thø ba trong “Tam
ca” lµ TrÇn §¨ng Thao.
ë ngoµi ®êi TrÇn §¨ng Thao ®·
g©y cho b¹n bÌ mét Ên tưîng m¹nh vÒ søc lµm viÖc, ngoµi viÖc ®iÒu hµnh tuÇn b¸o
Gi¸o dôc vµ Thêi ®¹i víi tư c¸ch lµ Tæng biªn tËp, anh cßn d¹y häc, viÕt b¸o,
dÞch s¸ch, viÕt nghiªn cøu phª b×nh.
Bưíc sang lÜnh vùc th¬ anh ®·
ra m¾t b¹n ®äc s¸u tËp th¬, ngoµi ra cßn in chung mưêi t¸m tËp víi c¸c thi h÷u.
Trong “Tam ca” TrÇn §¨ng Thao
gãp mÆt víi mưêi t¸m bµi chia ®Òu cho ba m¶ng th¬: th¬ ch÷ H¸n, th¬ tø tuyÖt vµ
th¬ tù do. VÒ ®Ò tµi, th¬ TrÇn §¨ng Thao thËt ®a diÖn. Anh viÕt vÒ t×nh c¶m quª
hư¬ng, gia ®×nh, b¹n bÌ, thiªn nhiªn, con ngưêi, lÞch sö. Dï viÕt vÒ ®Ò tµi nµo
víi thÓ lo¹i nµo c¸i “t«i” tr÷ t×nh cña ngưêi lµm th¬ hiÖn ra vÉn nhÊt qu¸n.
Th¬ anh như con ngưêi anh vËy phãng kho¸ng, chÝ t×nh chÝ nghÜa vµ uyªn b¸c.
TrÇn §¨ng Thao ®i nhiÒu. Do
c«ng viÖc d¹y häc vµ b¸o chÝ ®ßi hái anh ph¶i ®i. Nh÷ng nÎo ®ưêng cña ®Êt nưíc
tõ miÒn B¾c, miÒn Trung, miÒn Nam ,
råi ®Êt nưíc Trung Hoa réng mªnh m«ng…
®i ®Õn ®©u anh còng göi th¬ m×nh ë ®ã.
§©y lµ ®Êt PhËt Yªn Tö khi thi
nh©n “chèng gËy v« thưêng” lªn th¨m
“….Hµng tïng ngh×n tuæi vÉn chê
ta.
Mang mang m©y nói, mang mang PhËt,
Th¨m th¼m hư¬ng trêi, v« lưîng hoa.
(Yªn Tö)
Cßn ®©y lµ mét Ngò Hµnh S¬n (§µ
N½ng) víi trêi ®Êt hïng vÜ, non nưíc ®Ñp tư¬i:
“Trêi t¹o Bång lai ®Ö nhÊt k×
Thanh, u, tÜnh, nh· cæ kim hy
§Êt sinh kim, méc, thuû, háa, thæ
Ngưêi øng §«ng, T©y, Nam , B¾c chi”
(C¶m xóc khi qua
Ngò Hµnh S¬n)
C¶nh tr¸ng lÖ vµ t©m hån con
ngêi lµm th¬ còng phãng kho¸ng, bay bæng cïng víi ngo¹i c¶nh. Bµi th¬ man m¸c
phong vÞ §êng Thi.
§Õn HËu Giang, vïng ®Êt trï phó
cña miÒn T©y Nam Bé, TrÇn §¨ng Thao yªu say ®¾m c¶nh vµ con ngưêi n¬i ®©y. T×nh
yªu ®ã ®· tu«n ch¶y thµnh nh÷ng dßng th¬ ca ngîi nhiÖt thµnh:
“Chưa ë ®©u, giã ®a t×nh ®Õn thÕ
ChiÒu HËu Giang, xanh ®Õn v« cïng
Chưa ë ®©u, ®Êt hµo phãng thÕ
Nh÷ng m¾t xoµi, ¨m ¾p nhí nhung
Chưa ë ®©u, ®êi ®«n hËu thÕ
¬i HËu Giang nh©n nghÜa, thuû
chung”
(ChiÒu HËu Giang)
Say c¶nh, anh l¹i cµng say
ngêi. Nh÷ng c« g¸i “D¸ng dÞu dµng thon
th¶ lưng ong” lµm con tim thi nh©n rung ®éng.
C©u kÕt bµi th¬ “ChiÒu HËu
Giang” lµ lêi rñ rª cña chµng thi sÜ ®a c¶m, ®a mang:
“Em cã theo anh vÒ ®Êt B¾c
BÕn Ninh KiÒu, cã bÊy nhiªu xa”
“ChiÒu HËu Giang” lµ mét trong
nh÷ng bµi th¬ hay cña ®êi th¬ TrÇn §¨ng Thao.
TrÇn §¨ng Thao kh«ng ph¶i lµ
ngêi hay rưîu như ng
trong th¬ anh hay nãi ®Õn uèng rưîu. Anh cã c¶ mét bµi th¬ chØ nãi vÒ rưîu, bµi
“Töu”. H×nh như khi rưîu vµo anh cµng yªu con ngưêi h¬n. Anh mưîn rưîu ®Ó gi·i
bµy t×nh c¶m víi con ngưêi. §Õn HËu Giang anh “N©ng ly rưîu nghÜa t×nh bÇu b¹n”. VÒ Th¸i Nguyªn anh tha thiÕt mêi
mäc:
“B¹n h·y c¹n thªm ly rưîu n÷a
Th¸i Nguyªn se l¹nh, chím §«ng råi
M¾t b¹n dưêng như ®ang chím löa
Th¾p kho t×nh nghÜa gi÷a tim t«i”
(Uèng rưîu ë Th¸i
Nguyªn)
Khãc b¹n lµ tiÕn sÜ Hµ B×nh
TrÞ, trong v« vµn kû niÖm anh nhí:
“Trong c¨n phßng nhá
B¹n cïng t«i, chÐn rưîu sÎ chung”
T×nh b¹n víi TrÇn §¨ng Thao như mét nhu cÇu tÊt yÕu cña t©m hån.
TrÇn §¨ng Thao sèng kh«ng thÓ
thiÕu b¹n.
§äc th¬ TrÇn §¨ng Thao t«i cø
nghÜ ®Õn ngưêi Nam
Bé: gi¶n dÞ trong t©m hån, t×nh c¶m trong s¸ng, tÝnh c¸ch hµo phãng, coi träng
nghÜa t×nh.
Lµ mét thÇy gi¸o tõng gi¶ng d¹y
ë Trung Quèc, mét dÞch gi¶ Hoa ng÷, TrÇn §¨ng Thao lµm nhiÒu th¬ ch÷ H¸n. M¶ng
th¬ nµy nh
mét “®Æc s¶n” ®éc ®¸o cña anh. ë ViÖt
Nam , mét nhµ th¬ tuæi ngò
tuÇn l¹i lµm vµ xuÊt b¶n th¬ ch÷ H¸n như TrÇn
§¨ng Thao h×nh như
kh«ng cã. Th¬ ch÷ H¸n cña TrÇn §¨ng Thao cho ta thÊy anh qu¶ lµ mét ngưêi uyªn
b¸c.
* *
*
Khi ®ang viÕt nh÷ng dßng cuèi
cïng nµy t«i ®îc biÕt TrÇn §¨ng Thao, Vò Nho
®ang cïng b¹n bÌ gÆp mÆt ®Çu xu©n. Ch¾c lóc nµy TrÇn §¨ng Thao ®ang “n©ng ly
rîu nghÜa t×nh bÇu b¹n” vµ Vò Nho ®ang ®äc th¬.
CÇu chóc cho c¸c anh vµ nh÷ng nµng Th¬ cña m×nh trÎ m·i, t¬i t¾n như mïa xu©n.
Xin göi tíi c¸c anh nh÷ng dßng th¬ cña Puskin nh mét lêi chóc tèt ®Ñp nhÊt
nh©n dÞp ®Çu xu©n:
“CÇu trêi phï hé! B¹n t«i ¬i!
Trong mäi lo ©u cña cuéc ®êi
TiÖc tïng phãng ®·ng t×nh th©n h÷u
Trong c¶ t×nh yªu ®Ñp tuyÖt
vời!”
H¶i Dư¬ng, mång 7 TÕt Xu©n MËu
TÝ 2008
NguyÔn ThÞ Lan
§Þa chØ: 90 M¹c ThÞ Bëi - TP H¶i Dư¬ng
§iÖn tho¹i: 0320.3853390
Bài đăng bao Giao dục &Thời đại
Đúng là có một số lỗi chính tả, do phông chữ mà!
Trả lờiXóaCám ơn bạn! Tôi xem ở máy nhà, sau khi chuyển phông thì không lỗi. Nhưng xem lại trước khi đưa lên trang thì lỗi một vài đoạn và không thể sửa! Đành bó tay.
Xóa