SỬ DỤNG CƯỜNG ĐIỆU VÀ BỔ NGỮ TRÌNH ĐỘ BIỂU THỊ KHOA TRƯƠNG
TRONG TÁC PHẨM CỦA MẠC NGÔN
VÀ CÁCH DỊCH SANG TIẾNG VIỆT
Nguyễn Ngọc Kiên
NHÀ VĂN MẠC NGÔN (GIẢI NOBEN VĂN HỌC 2012)
Mạc Ngôn (莫言; bính âm: Mò Yán) (nghĩa là không nói)
tên thật là Quản Mô Nghiệp (管谟业), sinh tại huyện Cao Mật,
tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc.
Ông đã phải nghỉ học tiểu học giữa chừng do Cách mạng văn hoá và phải tham gia lao động nhiều
năm ở nông thôn, chăn dê ngoài đồng, luôn bị đói khát và cô đơn. Ông nhập ngũ
năm 1976.
Đến năm 1984,
ông trúng truyển vào khoa văn thuộc học viện nghệ thuật Quân Giải phóng và tốt
nghiệp năm 1986.
Tháng 10 năm 1987
ông chuyển ngành, sang hoạt động trên lĩnh vực báo chí
và viết văn chuyên nghiệp. Năm 1981 ông bắt đầu công bố tác phẩm và đến nay, ông đã cho in 10
truyện dài, 20 truyện vừa, hơn 60 truyện ngắn và 5 tuyển tập những bài ký,
phóng sự, tùy bút..., tổng cộng trên 200 tác phẩm. Ông đoạt giải Noben văn học
2012. Hiện nay, ông là sáng tác viên bậc
1 của Cục chính trị - Bộ Tổng tham mưu Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc.
(Theo Wikipedia mở)
1.
Khái niệm về khoa trương
Khoa trương (hyperbole) là một từ có xuất xứ từ
tiếng Hi Lạp, được giải thích trong từ điển Oxford: “Lời nói cường điệu nhằm một tác động
đặc biệt và không để được hiểu theo đúng nghĩa đen. Ví dụ: I’ve invited millions of people to my party: Tôi đã mời hàng triệu người
đến dự bữa tiệc tôi thết”.[7, 828]
2. Các quan điểm về
khoa trương
2.1.
Quan điểm của một số học giả về khoa trương
Theo các
tác giả Hoàng Bá Vinh và Liêu Tự Đông thì: “Trong thực tế sử dụng ngôn ngữ, khi cần nhấn mạnh một ý nào đó,
người ta cố ý nói quá sự thật; cái việc nói quá ở đây có thể là phóng to
hoặc thu nhỏ đối người, sự vật hoặc hiện tượng, tức đối tượng cần miêu
tả. Lối nói này được gọi là khoa trương; nghĩa là, trên cơ sở hiện thực
khách quan đối với đặc trưng của sự vật, hiện tượng, người ta tô vẽ một cách
hợp tình hợp lí làm cho người đọc cảm thấy cái điều nói ra có một ấn
tượng sâu sắc nhưng vẫn chân thực có thể tin cậy được”.[8,154]
Tác giả
Vương Hy Kiệt thì cho rằng: “Khoa
trương là cố ý nói quá sự thật, hoặc phóng to hoặc thu nhỏ sự
thật. Mục đích của khoa trương là làm cho người nghe/ đọc có một ấn
tượng càng thêm sâu sắc đối với nội dung biểu đạt của người nói/
viết. Chẳng hạn,“天无三日晴/地无三尺平” (Trời không có ba ngày nắng / Đất không
có ba thước bằng phẳng) nói về đặc điểm thời tiết và địa hình của
Qúy Châu, là lối nói khoa trương. ” [9, tr. 296]
