"Gánh hát" với lời bình

ĐỌC “GÁNH HÁT”

- thơ Đặng Xuân Xuyến

*

GÁNH HÁT

.

Ngẩng mặt lên anh

Quệt nước mắt đi anh

Dừng thôi mấy trò “con hát”

Đời vốn đủ đắng cay mặn chát

Nếm cả đi anh để thấu hiểu lẽ đời

Đừng đắp điếm nụ cười

Đừng ép niềm tin đem tráo đổi

Chẳng phải quan tham

Chẳng cố phạm sai lầm

Hà tất ngán mặt sắt đen sì xét xử

Hà tất khiếp lòng người giận dữ

Chẳng sợ làm ma trong tù

Chẳng sợ tòa tuyên án tử

Ngẩng đầu lên để không thẹn sống hèn.

.

Thôi nín đi mấy anh mấy chị

Thương vay khóc mướn thế đủ rồi

Bữa sáng người ta ăn

Bằng cả tháng nhà đông con không cần chi tiêu tằn tiện

Chai rượu người ta uống

Hơn tháng đẫm lưng mồ hôi đám người lao động

Người ta ở nhà lầu

Người ta đi xe hơi

Con cái ngông nghênh tiêu tiền chẳng phải nghĩ

Tiền ở đâu ra

Của ông của cha

Hay thiên hạ xót nghèo đã nhón tay “lại quả”.

.

Đúng sai đã có quan tòa

Anh hãy ngẩng cao đầu

Thử một lần làm đấng trượng phu

Và đám mấy người kia

Đâu cần rủ nhau khóc mướn.

*.

Hà Nội, sáng 16 tháng 01.2018

ĐẶNG XUÂN XUYẾN

LỜI BÌNH của CHÂU THẠCH

Có thể nói bài thơ nầy không hợp sở trường để Châu Thạch viết cảm nhận. Châu Thạch ít thích những bài thơ viết về hiện tượng xã hội. Thế nhưng, như đã từng nói, hình như Châu Thạch tôi có cái duyên tiền định với Đặng Xuân Xuyến và Du Thụy Khúc. Thơ hai người nầy luôn luôn đem đến cho Châu Thạch một sự xao xuyến trong lòng, buộc phải xuống bút để ngủ cho yên.

Đọc “Gánh Hát” ta biết ngay nhà thơ đề cập đến một hiện tượng đã xảy ra nhiều lần ngoài đời, trong mọi thời đại, tại các nơi cầm cán cân công lý để xét xử những người có tội.

Đọc “Gánh Hát” ta biết ngay nhà thơ khuyên nhủ (nhưng thật ra là miệt thị) những kẻ phạm tội mà còn tráo trở khi đứng trước vành móng ngựa, dùng mọi hành vi giả tạo, đóng kịch để lấp liếm, hòng đánh động lòng trắc ẩn của quan tòa và dư luận quần chúng.

Những con người như thế ta thấy đầy dẫy trên các phim Bao Công xử án thuở xa xưa, nhiều nhất ở bọn quan quyền hút xương máu nhân dân. Đáng tiếc thay, chuyện ngày xưa tưởng đã lạc hậu, ngày nay vẫn còn mà lại còn sống sượng hơn nhiều.

Nhà thơ vào đề khuyên bị cáo hãy ngẩng mặt lên:

Ngẩng mặt lên anh

Quệt nước mắt đi anh

Dừng thôi mấy trò “con hát”

Đời vốn đủ đắng cay mặn chát

Nếm cả đi anh để thấu hiểu lẽ đời

Đừng đắp điếm nụ cười

Đừng ép niềm tin đem tráo đổi

Đoạn thơ cho ta thấy, bằng những lời đanh thép, có chút mỉa mai, nhà thơ Đặng Xuân Xuyến kích động cái chất Người trong con người của bị cáo, để anh ta ngẩng cao đầu, đối diện với sự thật được công bố trước mắt. Nhà thơ dùng các chữ “con hát”, “đắp điếm nụ cười”, “đừng ép niềm tin” để gián tiếp cho người đọc thơ biết bị cáo là người có tội, đang đóng kịch bỉ ổi trước quan tòa.

Đoạn thơ kế tiếp, nhà thơ đã vạch mặt tên hề mang khuôn mặt giả tạo bằng những luận chứng vô cùng sắc sảo:

Chẳng phải quan tham

Chẳng cố phạm sai lầm

Hà tất ngán mặt sắt đen sì xét xử

Hà tất khiếp lòng người giận dữ

Chẳng sợ làm ma trong tù

Chẳng sợ tòa tuyên án tử

Ngẩng đầu lên để không thẹn sống hèn.

Đọc đoạn thơ nầy ai cũng thấy thú vị bởi đã làm lộ tẩy những điều tội phạm dùng dáng dấp của mình để che giấu tội ác.

Đây không phải là những lời thơ kẻ cả mà Đặng Xuân Xuyến phát ngôn trịch thượng. Đây là những lời thơ mà Đặng Xuân Xuyến thay mặt công lý kêu gọi lương tri của người phạm tội. Những lời thơ nầy có ở tất cả trong lòng bạn đọc, những người yêu sự thật, ghét dối trá sẽ thấy hả hê khi đọc nó, vì Đặng Xuân Xuyến đã nói thay lời muốn nói của họ.

Quả thật ở thời đại nào cũng thế, những tên hề đóng khéo nhiều khi làm mềm yếu trái tim xã hội, có khi là cả một phần nhân loại. Không thế thì không có một Hit-Le kéo cả một thế hệ theo ông ta, làm tan nát thế giới, đến nay đảng của hắn vẫn còn tồn tại dầu yếu và “hoạt động” trong bóng tối. Không thế thì một tên tướng cướp Ba-Ra Ba không được dân Do Thái biểu quyết tha tội để giết Chúa Jêsus. Không thế thì Bao Công không phải xử đi xử lại nhiều lần và nhiều phen xin từ chức trước vua. Thời đại nầy cũng thế, những tên tôi phạm có đủ sự lừa lọc, dối trá để kích động tình thương của một lớp người nhẹ dạ, dễ tin để khóc cho chúng, xin tha tội chúng và nguyền rủa những người cầm cán cân công lý. Trong đoạn thơ áp chót nầy Đặng Xuân Xuyến đã đối thoại với những con người ấy:

Thôi nín đi mấy anh mấy chị

Thương vay khóc mướn thế đủ rồi

Bữa sáng người ta ăn

Bằng cả tháng nhà đông con không cần chi tiêu tằn tiện

Chai rượu người ta uống

Hơn tháng đẫm lưng mồ hôi đám người lao động

Người ta ở nhà lầu

Người ta đi xe hơi

Con cái ngông nghênh tiêu tiền chẳng phải nghĩ

Tiền ở đâu ra

Của ông của cha

Hay thiên hạ xót nghèo đã nhón tay “lại quả”.

Nhà thơ đã dùng lời thơ nhẹ nhàng để như giải thích, như phủ dụ, như tâm tình, lột cái vỏ bọc của bọn ác bá, bày cái mặt thật xấu xa của bọn tội phạm trước ánh sáng, mở mắt mù tối của những quả tim “thật thà là cha đứa dại”.

Ở khổ thơ chót, Đặng Xuân Xuyến đã kết lại một lời ngắn gọn cho cả hai hạng người, bọn tội phạm đóng kịch trước vành móng ngựa và bọn thương vay khóc mướn vỉ tiền thuê cũng có, vì áp lực cũng có và vị cái ruột ngựa dễ tin lời tuyên truyền xảo trá cũng có vậy: 

Đúng sai đã có quan tòa

Anh hãy ngẩng cao đầu

Thử một lần làm đấng trượng phu

Và đám mấy người kia

Đâu cần rủ nhau khóc mướn.

Có người cho rằng cũng khó tin vào sự đúng, sai của quan tòa. Thật ra chủ ý của bài thơ là lên án bọn tội phạm làm hề để qua mặt công lý. Vấn đề của nền tư pháp nằm ngoài bài thơ. Quan tòa dầu công minh hay không công minh cũng không bao giờ xét xử theo sự cúi đầu, quệt nước mắt, van xin tha thứ của bị can, kể cả làm thành “Gánh hát” trước vành móng ngựa. Ngoài quan tòa ngồi trên cao còn hàng vạn, hàng triệu triệu quan tòa là quân chúng nhân dân. Đây mới thật là quan tòa quan trọng.

Bài thơ có một kết cấu vô cùng chặt chẽ, sít sao từ khổ thơ trên qua khổ thơ dưới. Bài thơ có lý luận hợp lý, có lúc đanh thép, có lúc khích lệ, khuyến dụ, chuyển tải đến người đọc một hình ảnh đã có từ thời xa xưa nhưng là thời sự sống động trong hiện tại. Đọc bài thơ nhắc cho chúng ta và những ai ngồi ở chỗ chức cao trọng vọng hãy giữ lương tri của mình để làm con Người chớ không làm con ngợm khóc lóc xấu xa ./.

*

Đà Nẵng, 02/04/2018

CHÂU THẠCH

(tên thật: Trương Văn Trạn)

Địa chỉ: 75 Phan Kế Bính, Đà Nẵng.

ĐT: 0929128967 - 05113894610

Email: truongvantran@hotmail.com

.