VỀ QUÊ ĐI MÀY
- TIẾNG GỌI CỦA NHÀ THƠ
HAY CỦA THỜI THƠ DẠI?
*
Tôi xa
Hà Nội không phải “năm lên mười tám” như nỗi lòng một người đã xa Hà
Nội trong một nhạc phẩm nổi tiếng từ hơn 60 năm trước, mà là năm tôi mới lên
mười bẩy. Tôi xa Hà Nội cũng không được như người đó “khi vừa biết
yêu” mà là tôi chưa hề biết yêu và thật lòng cũng chẳng biết có ai đó đã
yêu tôi (!)?. Tôi xa Hà Nội cũng không vì một biến cố trọng đại của chung xã
hội hay của riêng gia đình tôi mà chỉ là một duyên cớ rất đời thường: Thi được
một suất học bổng sang Sing học tập. Do vậy, khi nhận được giấy báo phải xa Hà
Nội, trong tôi đã cuộn sóng những niềm vui sướng suốt cả hai tháng trời chờ
đợi. Chỉ đến khi ngồi trên máy bay, tôi mới thấy một nỗi buồn cô đơn xâm chiếm
lòng mình mặc dù chuyến bay có đủ cả trăm hành khách. Tôi bắt đầu thấy thiếu
vắng gia đình, thiếu vắng bè bạn rồi bất chợt nhận ra cái thiếu vắng lớn nhất
là một khoảng trời rộng lớn, đó là Hà Nội quê tôi. Vâng, Hà Nội quê tôi, mặc dù
nơi tôi sinh ra và lớn lên chỉ là một con ngõ nhỏ trong lòng phồn hoa của Hà
Nội, nhưng bố tôi bảo hơn 10 đời nhà ta đã sống trên mảnh đất ngõ này, trong
căn nhà nhỏ thân thương này đã được tạo dựng và tu đi đi sửa lại cũng đã mấy
trăm năm.
Học
xong, đi làm cho công ty người nước ngoài, những thiếu vắng trên càng dầy lên
trong tâm hồn tôi. Những nỗi buồn vì xa gia đình, xa bè bạn may nhờ có cái máy
tính, cái điện thoại nên nhiều lúc vẫn có thể vừa trò chuyện vừa nhìn thấy
người trò chuyện với mình. Vẫn thấy được những khuôn mặt hiền lành như Phật của
ông bà nội ngoại; vẫn thấy được nét đẹp thanh tú và giọng nói dịu hiền của mẹ
cùng đôi mắt sáng vừa hiền từ vừa nghiêm khắc và những lời khuyên ân cần của
bố; vẫn thấy được khuôn mặt ngây thơ nũng nịu của đứa em gái nhỏ luôn nhắc
chị bao giò về thì đưa em đi ăn kem Tràng Tiền nhé và vẫn thấy được những dáng
vẻ tinh anh cùng những câu nói mày tao chí tớ thân thiết chia vui chia
buồn của lũ bạn. Nhưng còn Hà Nội quê tôi trong đó có cái ngõ hẹp với ngôi nhà
thân thương của tôi thì sao mà nhìn thấy và chuyện trò cùng
chúng?
Chiều
cuối tuần được nghỉ việc, sau khi đọc và trả lời hết các thư điện tử của lũ bạn
gửi từ Hà Nội, lòng tôi như một dòng sông ngập tràn nỗi nhớ nhung về chúng. Để
đỡ buồn, tôi lên net và thật bất ngờ, khi vừa mở một trang mạng thì 4 tiếng “Về
quê đi mày” bật lên trước mắt tôi rồi chúng vang lên thành một tiếng gọi
vừa rất quen vừa rất lạ. Phải chăng lũ bạn tôi, tất cả chúng nó đang hòa chung
giọng thiết tha gọi tôi: “Về quê đi mày”? Nhưng chỉ mấy giây sau,
tôi hiểu ra mình đã bị ảo thanh bởi đó là tên một bài thơ của Đặng Xuân Xuyến (Mời
xem: Ở đâyl) mới đưa lên
trang Nhà văn Lê Xuân Quang hôm đầu tuần. Bài thơ ghi rõ cả tên người bạn được
gọi: Với Nguyễn Xuân Thành chứ đâu phải với tôi. Nhưng tôi vẫn chăm
chú đọc nó.
Vỏn vẹn
26 câu thơ tự do, toàn những lời tiếng bình dị đời thường không một từ trau
chuốt, bài thơ được mở đầu bằng một lời nhắn gọi:
Mày về
quê chơi đi
Thói
thường khi nói đến mấy tiếng “về quê chơi”, người ta sẽ nghĩ ngay đến
chuyện về thăm nơi chôn rau cắt rốn của mình, về cái làng ta phong cảnh
hữu tình thân yêu, nơi có triền đê, lũy tre, cánh đồng, phiên chợ… và
những người dân quê cần cù một nắng hai sương trong đó có những người ruột thịt
họ hàng của ta. Nhưng suốt bài thơ của Đặng Xuân Xuyến, ta không hề bắt gặp một
cảnh vật và một con người hữu tình nào như vậy. Thậm chí, ở cuối bài, tác giả
có ghi rõ tên quê mình là Làng Đá, một làng quê nổi danh ở huyện Ân Thi,
tỉnh Hưng Yên với tích truyện ngôi chùa Đá, nhưng trong “Về quê đi mày”,
tuyệt nhiên cũng không thấy một câu, một hình ảnh, một dấu tích nào
về ngôi chùa lịch sử cổ kính có từ thời nhà Lý ấy. Mà “Mày về quê chơi
đi” là để:
Tao lại
dạy mày chơi trò trận giả
Mày lại
dạy tao bóng chuyền bóng đá
Lông
nhông đầu làng cuối ngõ
Cướp
cờ
Đánh đáo
Đủ trò
Hai
tiếng “đủ trò” tưởng đã là hết nhưng chưa, bởi còn thêm cái
trò này nữa:
Mày khờ
khạo
Tao ngây
ngô
Nghéo
tay cưới chung một vợ
Bọn bạn
bảo tao mày 2 thằng dở
To xác
rồi đầu vẫn cứ ngu ngơ.
Đến đây thì ta đã rõ, “Mày về quê chơi đi” của
Đặng Xuân Xuyến không phải là lời rủ một người bạn về quê chơi mà là tiếng nhắn
gọi người bạn đó về quê để hai đứa “to xác rồi” sẽ cùng nhau chơi lại
những trò ngu ngơ thời con trẻ.
Nhưng
tội nghiệp, sau một chuỗi lời gọi bạn tha thiết ấy, hình như không nghe có
tiếng hồi vọng khiến tâm hồn nhà thơ nghẹn lắng lại. Anh lại cất tiếng
gọi “Mày về quê chơi đi” lần thứ hai rồi thở dài buồn tủi nhắc nhớ
bạn về tình cảnh ly biệt của hai đứa:
Biền
biệt thế
Bặt tin
như thế
Và anh
kể lể nỗi lòng nhớ thương bạn của mình:
Tao nhớ
mày
Rượu tao
uống chẳng say
Mỗi
người đều có một nỗi nhớ bạn cho riêng mình. Người bình dân trong Ca dao
nói “nhớ bạn chơi vơi”, thì ở đây Đặng Xuân Xuyến nói nhớ
bạn “rượu uống chẳng say”. Phải chăng đây là rượu vừa uống vừa chờ bạn về
để cùng chung chén nên không thể được phép say?
Đúng là
nhà thơ không say thât. Anh còn nhớ rất kỹ cái đêm cuối cùng trước khi bạn chia
tay, giờ nói ra vừa để bạn ở xa cùng nhớ lại vừa kín đáo gửi vào đó một hờn
trách nhẹ nhàng con người đã quên lời hẹn ước:
Đêm cuối
cùng mày nói thật hay
Khắc
trong tim bạn hiền tri kỷ
Nghéo
tay tao hẹn ngày trở lại
Hai mấy
năm trời
Nước
chảy bèo trôi...
Vậy mà
buồn thay, vẫn lại không nghe có tiếng hồi vọng. Quá tam ba bận, nhà thơ đành
phải cố cất tiếng gọi lần thứ ba:
Mày về
quê chơi đi
Và lần
này thì thôi, không kể lể nhắc nhớ cho thêm dài lời mà chốt lại rõ ràng dứt
khoát:
Về với
tao. Về với thời thơ dại
Rồi nhấn
thêm: Về đi mày
Tiếng
gọi ngắn hẳn, nghe có vẻ hụt hơi. Nhưng không, đó là chính là lời thúc giục để
kèm theo câu nói cuối cùng vừa có ý dặn dò vừa có ý răn đe:
Đừng lời
nói gió bay.
Như vậy
qua chữ nghĩa rất bộc tuệch của 26 câu thơ, ta thấy “Về quê đi mày” là
tiếng một người bạn gọi một người bạn thân biệt tăm đã lâu mau về quê để cùng
nhau chơi lại đủ trò ngây ngô khờ khạo thời thơ dại. Với tên người được gọi đã
được ghi cụ thể ở đầu bài thơ, liệu đây có phải là tiếng thực của nhà thơ
gọi bạn?
Xin hãy giả tưởng, người bạn của nhà thơ đọc được bài thơ
này, nghe được lời nhắn gọi của bạn trong những vần thơ này và lần này anh ta
không “lời nói gió bay” như “Hai mấy năm trơi/ Nước chảy
bèo trôi..,” đã qua; anh ta sẽ về quê thật, thì đôi bạn có cùng nhau sẽ
sống lại “đủ trò” như tác giả đã hứa với bạn không? Tôi tin là không, hoàn
toàn không thể có lại được “đủ trò” thơ dại ấy. Làm sao có thể tưởng
ra cảnh hai kẻ đàn ông đang ở cái tuổi tri thiên mệnh, mắt đã phai và má
đã hóp về đến quê lại có thể cùng nhau: Lông nhông đầu làng cuối ngõ/ Cướp cờ /
Đánh đáo…
và khờ
khạo ngây ngô:
Nghéo
tay cưới chung một vợ?
Chính
tác giả đã nói, đó là “2 thằng dở”, theo tiếng nói ở quê anh, còn dân
ngõ quê tôi Hà Nội gọi là hai thằng rồ! Thế thì làm sao họ có thể diễn cảnh hai
thằng dở, hai thằng rồ như vậy. Người ta có thể nhớ về thời thơ dại, ôn lại kỷ
niệm của một thời vụng dại, lưu luyến đôi chút với cái quá khứ đã một đi không
trở lại đó chứ sao có thể níu kéo nó lại được, nói gì đến việc sẽ lặp lại nó
thêm một lần nữa trong đời khi ta đã thành người lớn.
Vì không thể có lại được những trò thơ dại ấy nên “Về
quê đi mày”, thoạt nghe tưởng như đây là tiếng nhà thơ nhắn gọi người bạn
cũ. Nhưng tĩnh lòng lại, ta sẽ nhận ra đó không phải là tiếng gọi thực của nhà
thơ mà là những âm vang của thời thơ dại. Cái thời thơ dại ấy tuy đã qua đi lâu
rồi nhưng nó vẩn còn lưu bóng dáng những kỷ niệm về nó trong tâm hồn mỗi
người. Sau mấy chục năm, bươn trải trong thực tế phũ phàng của cuộc sống, mê
mải trong những toan tính khôn ngoan của người lớn và đứng trước biết bao cơn
bão tinh thần muốn xô đổ những giá trị tình cảm đạo đức, tưởng như những dấu
vết ngây ngô của thời thơ dại ấy đã bị xóa nát. Nhưng không, nó chỉ ngủ yên
trong lòng mỗi người để khi có dịp thì thức dậy. Với nhà thơ Đặng Xuân Xuyến cũng
thế, khi anh nhớ tới người bạn hiền đã biền biệt “hai mấy năm trời” thì
cũng là lúc những kỷ niệm thời thơ dại của đôi bạn bừng thức dậy trong lòng
anh, âm vang thành những tiếng thơ đầy khao khát được gặp lại bạn để cùng nhau
về quê ôn lại thời thơ dại ấy, bởi chỉ có về quê mới có thể tìm lại những dấu
vết ngây ngô khờ khạo nhưng hồn nhiên trong sáng vô tư đã qua đi rồi ấy.
Cái hay
của tiếng gọi “Về quê đi mày” là ở đấy, ở chỗ nó vừa ảo vừa
thật. Và vì thế tôi thích bài thơ này của Đặng Xuân Xuyến.
Bây giờ, tôi lại mong cái giọng hòa âm “Về quê đi
mày” của lũ bạn tôi từ Hà Nội vang lên một lần nữa. Nhưng cũng lại là vô
vọng. Thay vì cái ảo thanh tôi mong muốn ấy chỉ là mấy tiếng bip bip của điện
thoại báo có tin nhắn: “Chàng nhà tao bảo, mai chủ nhật ăn bún chả nhé! Tao
hỏi, đi ăn ở quán Ôbama mới ăn hồi sang Hà Nội gần đây? Chàng lắc đầu: Không,
ăn ở nhà do em làm cơ. Mày về với tao đi, về cùng tao vào bếp rồi cùng
nhau ăn như hồi xưa hai chúng mình đã từng lăng xăng phụ mẹ tao mỗi lần bà làm
bún chả ở bếp nhà tao để chiều mồm chúng mình ấy!”
Là tin
nhắn của cái Hằng đã cùng tôi chung trường chung lớp 12 năm từ Tiểu học đến hết
Trung học. Nó dịu dàng yểu điệu như một đóa hoa đẹp lại được bà mẹ giỏi nữ công
gia chánh dạy cho nhiều thứ nên bọn tôi gọi nó là Hằng Thục Nữ. Chàng nhà nó
hay chồng nó bây giờ là dân công sở, lớn hơn nó 6 tuổi, dắt lưng mấy cái bằng
học thực, bị nó đánh sét từ khi nó mới lên lớp 10. Gã đã kiên trì ủ mầm tình
yêu nó, chờ nó học xong Sư phạm Mẫu giáo là xin cưới liền tay. Giờ họ đã có một
bé trai kháu khỉnh gần 2 tuổi.
Đọc tin
nó nhắn, tôi đã toan nhắn mắng lại nó:
“Con
Nỡm, mày thừa biết tao đang ở xa Hà Nội cả nghìn cây số lại thêm cơm áo không
đùa với kẻ làm thuê cho người nước ngoài, sao lại đưa cái món bún chả Hà Nội
khoái khẩu của tao ra để nhem thèm tao thế?”.
Nhưng
nghĩ vui thế thôi chứ tôi biết, con bạn thân của tôi nó đâu có nhem thèm tôi mà
chính nó đang nhớ tôi hay đúng hơn là nhớ một thoáng thơ dại của chúng tôi,
những buổi tôi đến nhà nó cùng nhau lăng xăng phụ bếp bên mẹ nó làm một bữa bún
chả ngon lành…
Vì vậy,
tôi không vội nhắn lại cho nó một chữ mà đợi trưa mai, tôi sẽ mở hộp thư gửi
cho nó bài thơ Về quê đi mày của Đặng Xuân Xuyến cùng đôi
dòng tản bình của tôi để, sau khi xong bữa bún chả cho chàng nhà nó, nó sẽ đọc
rồi tha hồ mà thương nhớ thời thơ dại mới qua chưa lâu của chúng tôi.
*
Sài Gòn,
ngày 25/11/2016
DƯƠNG
NINH NINH
.
---------------------------
Về quê đi mày
- Với Nguyễn Xuân
Thành -
Mày về quê chơi đi
Tao lại dạy mày chơi
trò trận giả
Mày lại dạy tao bóng
chuyền bóng đá
Lông nhông đầu làng
cuối ngõ
Cướp cờ
Đánh đáo
Đủ trò
Mày khờ khạo
Tao ngây ngô
Nghéo tay cưới chung
một vợ
Bọn bạn bảo tao mày
2 thằng dở
To xác rồi đầu vẫn
cứ ngu ngơ.
Mày về quê chơi đi
Biền biệt thế
Bặt tin như thế
Tao nhớ mày
Rượu tao uống chẳng
say
Đêm cuối cùng mày
nói thật hay
Khắc trong tim bạn
hiền tri kỷ
Nghéo tay tao hẹn
ngày trở lại
Hai mấy năm trời
Nước chảy bèo
trôi...
Mày về quê chơi đi
Về với tao. Về với
thời thơ dại
Về đi mày
Đừng lời nói gió
bay.
*.
Làng Đá, Ngày 11
tháng 12 năm 2014
ĐẶNG XUÂN XUYẾN
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét