QUÂN TA TOÀN THẲNG Ở ĐIỆN BIÊN PHỦ
Kỉ niệm 70 chiến thắng Điên Biên, đọc lại bài thơ của Bác về chiến thắng Điện Biên Phủ
PGS TS Vũ Nho
NHÀ VĂN VŨ NHO - ẢNH PHẠM VĂN SƠN
Chiến thắng Điện Biên Phủ là chiến thắng vĩ đại của quân và dân ta. Chiến thắng đó làm “chấn động địa cầu” và đưa nước ta lên một vị trí mới trên trường quốc tế. Nói như nhà thơ Nguyễn Đình Thi “Nước Việt Nam từ máu lửa/ Rũ bùn đứng dậy sáng lòa” (Đất nước). Sau thời khắc quân ta cắm lá cờ “Quyết chiến quyết thắng” trên nóc hầm của tướng Đờ cát ngày 7 tháng 5 năm 1954, khẳng định chiến thắng vĩ đại này, ngày 12 tháng 5, Bác Hồ đã có ngay bài thơ “Quân ta toàn thắng ở Điện Biên Phủ” đăng trên báo Nhân Dân số 184 với bút danh CB. Cũng trong tháng 5 lịch sử đó, nhà thơ Tố Hữu hoàn thành bài thơ “Hoan hô chiến sĩ Điện Biên” nổi tiếng của mình. Có thể nói bài thơ của Bác là bài thơ ra đời sớm nhất về chiến thắng Điện Biên, một chiến công chói lọi nối tiếp các chiến thắng vĩ đại chống ngoại xâm Bạch Đằng, Chi Lăng, Đống Đa của dân tộc.
"Quân ta toàn thắng ở Điện Biên Phủ"
20 tháng 11 năm cũ,
Giặc Pháp nhảy dù Điện Biên Phủ.
Hăm mốt tiểu đoàn tinh nhuệ nhất,
Xe tăng, súng lớn đầy chồng chất.
Chúng khoe rằng: "Kế hoạch Na-va
Thật là mạnh dạn và tài hoa.
Phen này Việt Minh phải biết tay,
Quan thầy Mỹ thì vui lòng thay!"
Các báo phản động khắp thế giới
Inh ỏi tâng bốc Na-va tới.
*
Bên ta thì: Bộ đội, dân công quyết một lòng,
Xẻ non, đắp suối, vượt qua sông,
Khắc phục khó khăn và hiểm trở;
Đánh cho giặc tan mới hả dạ;
Lặng lẽ chuẩn bị suốt tháng ngày,
Không quản gian khổ và đắng cay;
Quyết tâm làm cho tròn nhiệm vụ
Đã hứa với Bác, Đảng, Chính phủ.
*
13 tháng 3 ta tấn công,
Giặc còn ở trong giấc mơ nồng:
"Mình có thầy Mỹ lo cung cấp;
Máy bay cao cao, xe tăng thấp,
Lại có Na-va cùng Cô-nhi,
Những tay tướng giỏi nắm chỉ huy.
Chúng mình chuyến này nhất định thắng,
Việt Minh ắt thua chạy quýnh cẳng".
*
Hơn 50 ngày ta đánh đồn,
Ta chiếm một đồn, lại một đồn.
Giặc kéo từng loạt ra hàng ta,
Quân ta vui hát "khải hoàn ca".
Mười ba quan năm đều hàng nốt,
Tên tướng chỉ huy cũng bị nhốt.
Một vạn sáu ngàn tên giặc Tây,
Đều là tù binh hoặc bỏ thây.
*
Thế là quân ta đã toàn thắng
Toàn thắng là vì rất cố gắng.
Chiến sĩ viết thư dâng Cụ Hồ:
"Xin Bác vui lòng mà nhận cho
Món quà chúc thọ sinh nhật Bác,
Chúng cháu cố gắng đã sắm được".
CB
Báo Nhân dân, số 184, từ ngày 12 đến 15-5-1954.
Nguồn: Hồ Chí Minh toàn tập (tập 7), NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000.
Lời bình của Vũ Nho
Bài thơ của Bác không quá dài, nhưng đã phản ánh đầy đủ tình hình tương quan lực lượng hai bên. Đồng thời có những dấu mốc lịch sử về cả chiến dịch Điện Biên. Lại có cả những số liệu chính xác mà các nhà sử học có thể viện dẫn. Bởi vì Bác đã theo dõi chiến dịch Điện Biên ngay từ khi quân ta bắt đầu “Từ khi vượt núi qua đèo/ Ta đi Bác vẫn nhìn theo từng ngày” ( Tố Hữu). Bởi thế mà các dấu mốc lịch sử và số liệu được vào thơ một cách cụ thể, chính xác, chi tiết:
20 tháng 11 năm cũ,
Giặc pháp nhảy dù Điện Biên Phủ.
Hăm mốt tiểu đoàn tinh nhuệ nhất,
Xe tăng súng lớn đầy chồng chất.[…]
13 tháng 3 ta tấn công,
Giặc còn ở trong giấc mơ nồng: […]
Hơn năm mươi ngày ta đánh đồn, […]
( Nhà thơ Tố Hữu thì viết chi tiết hơn : Năm mươi sáu ngày đêm, khoét núi, ngủ hầm, mưa dầm. cơm vắt/ Máu trộn bùn non).
Mười ba quan năm đều hàng nốt,
Tên tướng chỉ huy cũng bị nhốt.
Một vạn sáu ngàn tên giặc Tây,
Đều là tù binh hoặc bỏ thây.
Nét độc đáo của bài thơ này chính là những số liệu cụ thể, nhưng dấu mốc ngày tháng mà Bác với cương vị là người chỉ huy tối cao chiến dịch đã đưa vào bài thơ rất tự nhiên, có giá trị cao về lịch sử.
Bài thơ được Bác chia làm 5 phần, gồm 44 câu ( dòng) thơ, có lẽ là một trong các bài dài nhất của Bác mà chúng ta được biết (Bác thường làm thơ bốn câu , hoặc tám câu. Các bài chúc Tết trước 1954 có bài dài nhất làm 1945 gồm 21 câu, bài dài thứ 2 là chúc tết 1943 dài 16 câu. Các bài khác cũng chỉ dài từ 8 đến 11 câu). Phần 1 Bác viết về phía địch, phần 2 về phía ta, phần 3 và 4 là chúng ta đánh địch, phần kết thúc là chiến thắng của chúng ta.
Ở phần thứ nhất, người đọc gặp giọng thơ hài hước châm biếm quen thuộc của Bác từ “Nhật kí trong tù” với các bài như Pha trò, Đi Nam Ninh, Cấm hút thuốc, Lai Tân,… Bác cho thấy kẻ thù rất chủ quan, khoe khoang quân đông, súng lớn, xe tăng chồng chất; lại có tướng Na va “tài hoa”, quan thầy thì vui lòng thay, Việt Minh phải biết tay. Không chỉ Pháp khoe khoang, mà “Các báo phản động khắp thế giới/ Inh ỏi tâng bốc Na va tới”. Quả thật là thực Pháp rùm beng việc xây dựng tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ và chúng còn thách Việt Minh dám đánh. Bác đã bắt bài huênh hoang của phía địch.
Phần thứ hai Bác viết về phía ta. Lực lượng tham gia đánh Điện Biên là bộ đội và dân công, những người dân đi phục vụ cho bộ đội trong việc vận tải lương thực, súng đạn, thuốc men. Hai lực lượng đó quyết tâm rất cao. “ Quyết một lòng” và “ Quyết tâm làm cho tròn nhiệm vụ”. Với quyết tâm đó, chúng ta đã:
Xẻ non, đắp suối, vượt qua sông,
Khắc phục khó khăn và hiểm trở;
Đánh cho tan giặc mới hả dạ;
Lặng lẽ chuẩn bị suốt tháng ngày,
Không quản gian khổ và đắng cay;
Chúng ta quyết làm tròn nhiệm vụ đã hứa với Bác, Đảng và Chính phủ.
Phần thứ ba nói về thời điểm chúng ta tấn công. Và ở khổ thơ này, Bác nhắc lại sự chủ quan, say sưa trong “giấc mơ nồng” của giặc:
Mình có thầy Mĩ lo cung cấp;
Máy bay cao cao, xe tăng thấp,
Lại có Na va cùng Cô nhi,
Những tay tướng giỏi nắm chỉ huy.
Chúng mình chuyến này nhất định thắng,
Việt Minh ắt thua chạy quýnh cẳng.
Để cho giặc “mơ nồng” ở cuối khổ thơ thứ ba, Bác đã chuẩn bị cho thất bại nặng nề, cay đắng của chúng ở khổ thơ thứ tư.
Khổ thơ thứ tư nói về cuộc giao chiến ở Điện Biên. Bác chỉ sử dụng 12 câu thơ mà tóm tắt được toàn bộ diễn biến của trận đánh, tinh thần của hai bên cũng như tinh thần tướng tá, quân đội xâm lược. Hơn 50 ngày quân ta tấn công. Kết quả là đồn giặc lần lượt bị ta chiếm. Dù giặc chống cự mạnh mẽ, nhưng không thể so sánh với khí thế quân ta:
Quân giặc chống cự tuy rất hăng,
Quân ta anh dũng ít ai bằng.
Tướng Na va được báo chí phản động tâng bốc, được quân giặc tin tưởng là “tướng giỏi” nắm chỉ huy có thể khiến “Việt Minh chạy quýnh cẳng” (ở khổ thơ 1 và 2) thì bây giờ cùng với Cô nhi lộ rõ bộ mặt thảm hại:
Na va, Cô nhi đều méo mặt,
Quân giặc tan hoang, ta vây chặt,
Kết quả cuối cùng của trận Điện Biên là tướng lĩnh và quân giặc hoặc bị tiêu diệt, hoặc đầu hàng bị bắt làm tù binh:
Giặc kéo từng loạt ra hàng ta,
Quân ta vui hát “khải hoàn ca”.
Mười ba quan năm đều hàng nốt,
Tên tướng chỉ huy cũng bị nhốt.
Một vạn sáu ngàn tên giặc Tây,
Đều là tù binh hoặc bỏ thây.
Tên tướng chỉ huy chính là Đờ cát. Khi Điện Biên bị vây hãm, để lên giây cót tinh thần, giặc Pháp đã thăng chức Thiếu tướng cho Đờ cát. Nhưng Tướng Đờ cát cũng không cứu vãn được tình hình, đầu hàng, bị ta bắt làm tù binh, bị nhốt.
Khổ thơ cuối cùng gồm sáu câu nói về sự toàn thắng của quân ta.
Thế là quân ta đã toàn thắng
Toàn thắng là vì rất cố gắng.
Trong hai câu thơ, Bác hai lần nhắc hai từ “Toàn thắng”, cùng với “Toàn thắng” ở nhan đề như một điệp khúc nhấn mạnh chiến thắng trọn vẹn, to lớn của quân đội ta. Điều thú vị là chiến thắng Điện Biên xảy ra vào ngày 7 tháng 5, trước ngày sinh nhật 19 tháng 5 của Bác 12 ngày. Vì thế chiến thắng vĩ đại này có thể coi là món quà ý nghĩa mừng sinh nhật của vị chỉ huy tối cao. Nhà thơ Tố Hữu cũng đã từng viết chiến thắng Điện Biên là để mừng thọ Bác:
Tin về mừng thọ đêm nay
Chắc vui lòng Bác giờ này đợi trông
Bác thì trích thư chiến sĩ để kết thúc bài thơ:
Chiến sĩ viết thư dâng Cụ Hồ:
“ Xin Bác vui lòng mà nhận cho
Món quà chúc thọ sinh nhật Bác,
Chúng cháu cố gắng đã sắm được”.
Một kết thúc khá bất ngờ mà hợp lí, lại rất vui. Quân ta toàn thắng. Một chiến sĩ thay mặt quân đội với lời lẽ bình dị, đậm tính khẩu ngữ nói với lãnh tụ về “món quà” chúc thọ giàu ý nghĩa. Kết thúc đột ngột, bất ngờ như thế, chúng ta đã từng thấy trong thơ Bác ở các bài Tức cảnh Pác Bó, Cảnh khuya, Không đề ( Bỗng nghe vần thắng vút lên cao),…
Bài thơ về một sự kiện lịch sử trọng đại mà Bác dùng toàn những lời lẽ bình thường của ngôn ngữ thường ngày, có những từ mang tính khẩu ngữ như : mạnh dạn, tài hoa, biết tay, inh ỏi, hả dạ, mơ nồng, thầy Mĩ, nắm chỉ huy, quýnh cẳng, méo mặt, hàng nốt, bị nhốt, giặc Tây, thế là, nhận cho, sắm được. Các lời khoe khoang, suy nghĩ của giặc được cho trong ngoặc kép, cũng như bức thư của chiến sĩ ta. Rất tự nhiên và sinh động. Sau tất cả các chi tiết là nụ cười của người chiến thắng.
Có thể nói rằng cách mạng tháng Tám thành công, Bác đã viết một bản “thiên cổ hùng văn” là Tuyên ngôn độc lập, một áng văn chính luận mẫu mực, một văn kiện lịch sử vô giá. Với chiến thắng Điện Biên lịch sử, Bác đã viết một bài thơ hào sảng, tổng kết lại toàn bộ chiến dịch một cách tài tình trong 5 khổ thơ giàu tư liệu và súc tích. “Quân ta toàn thắng ở Điên Biên Phủ” cùng với những trước tác khác của Bác như “Tuyên ngôn Độc lập”, “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến”, “ Không có gì quý hơn độc lập tự do”, “Di chúc”,…là những viên ngọc quý trong kho tàng văn chương nước Việt.
Hà Nội, tháng 4 năm 2017
tháng 4 năm 2024
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét