BA LẦN ĐẾN ĐỊNH HÓA
THÁI NGUYÊN
Ghi
chép của Vũ Nho
Năm 1972 tôi đã lên Định Hóa, nhưng
không hề có khái niệm về An toàn khu (ATK), mà cũng không hề biết những địa
danh nổi tiếng như đồi Khau Tý, thôn Điềm Mặc, xã Thanh Định, nơi Bác Hồ viết bài
thơ kháng chiến nổi tiếng năm 1947 “Tiếng
suối trong như tiếng hát xa…”, rồi Tỉn Keo, Khuôn Tát thuộc xã Phú Đình dưới chân Đèo De, nơi Bác đã
cùng Bộ chính trị quyết định mở chiến dịch Điện Biên Phủ. Đơn giản
bởi vì khi ấy, một bộ phận khoa Ngữ văn Đại học sư phạm Việt Bắc chúng tôi lên Định
Hóa thực hiện sơ tán triệt để khỏi làng
Lân, xã Phấn Mễ, huyện Phú Lương. Các bạn khóa 4 lúc này đang học năm cuối cùng.
Vừa mới chân ướt chân ráo lên xã Trung Hội, Trung Lương của Định Hóa thì máy bay
Mĩ ném bom xuống nơi chúng tôi sơ tán. Chỉ có cháu nhỏ trong bản bị thương phần
mềm ở tay, phải bó nẹp, và một số cá trong ao của đồng bào chết nổi lên. Kho thóc
lớn ở Quán Vuông bị trúng rốc két cháy nghi ngút. Đêm ấy, một số cán bộ và sinh viên chúng tôi được lệnh
tham gia cứu kho thóc cùng dân quân địa phương. Đèn đuốc sáng rực. Đã có bộ phận
cảnh giới trên núi bắn súng và đánh kẻng báo động nếu máy bay tới. Chúng tôi dập
lửa đang ngún vào thóc, xúc thóc không bị cháy lên xe chở đến nơi an toàn. Tôi
và anh Trần Quang Vinh, dạy văn học Nga cùng làm với một số anh chị em sinh viên
khóa 4. Mãi đến nửa đêm, công việc mới tạm xong. Mỗi chúng tôi được phát một gói
xôi nếp và một miếng thịt lợn luộc để “bồi dưỡng”. Cho đến bây giờ tôi vẫn không
quên vị nếp thơm hôm ấy như câu thơ Chế Lan Viên “Bữa xôi đầu còn tỏa nhớ mùi hương”.
Thế rồi Mĩ thua buộc phải kí Hiệp
định Pa ri tháng 1 năm 1973. Chúng tôi cũng rút khỏi Định Hóa về lại Phú Lương
và mùa Hè năm 1973, chúng tôi rời khu sơ tán, về lại thành phố Thái Nguyên.
Và cũng không có dịp nào để quay
lại Định Hóa.
Mãi năm học 2000 – 2001, khi sở
Giáo dục Đào tạo Thái Nguyên tổ chức thi giáo viên giỏi, tôi được mời làm Giám
khảo. Và sở đã tổ chức cho các giám khảo chúng tôi thăm Tỉn Keo, bấy giờ tôi mới
được “mục sở thị” lần đầu tiên những địa danh lịch sử của Định Hóa.
Ngày ấy, trong kí ức của tôi, khu
tưởng niệm Bác Hồ và khu Tỉn Keo nhìn chung vẫn còn đơn sơ, giản dị chứ không được hoành tráng đàng
hoàng như bây giờ. Và nhất là các trương Tiểu học và Trung học cơ sở thì khá đơn
sơ, có thể nói là tuềnh toàng. Các vị giám khảo không khỏi ngậm ngùi khi thấy
sau bao nhiêu năm Cách mạng và kháng chiến
thành công mà con em những đồng bào đã đùm bọc cưu mang các đồng chí lãnh đạo
Trung ương vẫn vô cùng gian khổ trong chuyện học hành. Với tôi, Tỉn Keo, Phú Đình
của Định Hóa vẫn là một nơi nhiều thiệt
thòi, hạn chế.
Lần này khi đoàn nhà văn kết thúc công việc ở Đại Từ, chúng
tôi sang Định Hóa. Sau cuộc gặp gỡ ngắn ngủi với anh Thái Văn Cương,Trưởng phòng giáo dục, vốn
là Cựu chiến binh, chúng tôi được bạn Hoàng Đức Trường, cán bộ của phòng phụ trách
môn tiếng Anh đưa lên thăm lại Tỉn Keo. Quả thật là một sự thay đổi lớn lao.
Trước hết là nhà tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh. Khu nhà rộng, khang trang, có
phòng để đăng kí dâng hương. Tôi cùng đoàn nhà văn và các hiệu trường, hiệu phó trường Mầm non, Tiểu
học, THCS xã Phú Đình được cán bộ phụ trách
hướng dẫn thực hiện nghi lễ. Sau khi cô lễ tân giới thiệu đoàn, tôi được hướng
dẫn thỉnh chuông; nhà văn Vũ Bình Lục thỉnh khánh. Mỗi người thỉnh đủ 9 tiếng.
Sau đó cả đoàn vào dâng hương và chụp ảnh lưu niệm. Rồi chúng tôi thăm khu di tích
Tỉn Keo. Trong nhà lưu niệm khu di tích, có góc bày những tác phẩm viết về Định
Hóa. Tôi thấy cuốn sách của thầy Vũ Châu Quán và PGS TS Nguyễn Huy Quát viết
chung “Thơ ca chiến khu của Chủ tịch Hồ
Chí Minh” ( Nhà xuất bản Thanh Niên). Nhà thơ Ma Trường Nguyên, quê ở xóm Đồng
Chẩn, xã Phú Đình mới in cuốn “Ông ké thượng cấp” viết về Bác. Chắc là chưa kịp
gửi vào đây. Bia của khu di tích ghi rõ sự kiện lịch sử Bác và Bộ chính trị quyết
định mở chiến dịch Điện Biên Phủ ngày
18/12/1953. Những ngôi nhà xưa được phục dựng đứng kín đáo trầm lặng dưới tán cây. Vì còn
phải thăm các trường học nên chúng tôi không đi vào thác Khuôn Tát hay lên xem căn nhà
xưa lịch sử.
Trường Mầm Non của xã mới được xây dựng đạt chuẩn quốc gia.
Khu trường cho 365 học sinh có mặt bằng rộng hơn 6000 m2. Cây cảnh, bãi tập sân chơi đẹp long lanh. Chúng
tôi nói đùa với cô Hiệu trưởng Cao Thị Hằng rằng cơ sở vật chất như thế này thì
nhiều trường ở Thủ đô cũng phải mơ ước. Cạnh trường Mầm Non là trường Tiểu học.
Theo thông tin của thầy Phạm Xuân Vinh, Phó Hiệu trưởng thì trường đã đạt chuẩn
quốc gia. Có 20 lớp với tổng số 520 học sinh. Điểm trường Khuôn Tát có 5 lớp với tổng số 74 học sinh. 39 giáo viên của trường
đều đạt chuẩn 100%. Cơ sở vật chất của trường như thế là tốt. Với trường THCS
thì có khó khăn hơn vì khuôn viên chật, không đủ chỗ xây dựng. Hiện tại, trường có 11 lớp với 335 học sinh và 29
giáo viên, trong đó có 2 giáo viên tiếng Anh. Trường đã được đầu tư để xây dựng
ở địa điểm mới, sẽ đạt chuẩn quốc gia như Mầm Non và Tiểu Học. Một sự bất ngờ là
tôi gặp cô giáo Ma Thị Hợp môn Văn. Khi giới thiệu tôi, cô giáo nhận ra ngay. Còn
tôi thì quá bất ngờ. Số là năm 2009 trong chuyến công tác Hà Giang, tôi gặp cô
Hợp khi đó dạy Văn ở trường THCS Cán Chu Phìn của huyện Mèo Vạc. Tôi tặng cô giáo
hai cuốn sách chuyên môn. Chỉ có thế, nên
không thể nhận ra cô khi gặp lại ở đất Định
Hóa sau đúng 10 năm.
Quả thật, thăm ba trường ở Phú Đình,
chúng tôi rất vui vì cơ sở vật chất đã tốt
lên rất nhiều. Giáo viên, học sinh và phụ huynh đều phấn khởi.
Hôm sau chúng tôi cũng thăm ba
trường của một xã vùng xa của huyện là Linh Thông. Linh Thông thuộc diện chương
trình 135. Xã có 470 hộ và 3000 dân. Số
hộ nghèo và cận nghèo là 35%. Nhưng cơ sở vật chất của trường Mầm Non khá đầy đủ.
Theo cô Phan Thị Lưu, Phó hiệu trưởng, thì trường sắp chuyển về cơ sở
mới, sẽ là trường đạt chuẩn quốc gia. Trường
Tiểu Học Linh Thông đang được xây dựng phòng học mới. Theo cô Nguyễn Thị
Huế, hiệu trưởng thì trường cũng mới chỉ đủ phòng học. Các phòng chuyên môn thiết
bị, thư viện sinh hoạt Đội chưa đủ. Cũng thiếu nhà công vụ cho giáo viên ở xa.
Một tủ sách do báo Tiền Phong tặng là quá ít so với nhu cầu đọc của thầy cô và
học sinh. Sẽ là thiệt thòi cho giáo viên, học sinh khi mà Mầm Non, THCS đạt chuẩn
mà Tiểu Học thì chưa biết đến khi nào. Chúng tôi ghi nhận trăn trở của cô Huế.
Ở trường THCS, chúng tôi gặp thầy
Ma Đình Công, sinh viên khoa Lịch Sử khóa 27 của ĐHSP Thái Nguyên. Theo báo cáo
của thầy, trường đã được công nhận đạt chuẩn quốc gia từ năm 2015. Việc dạy và
học của nhà trường khá nề nếp. là trường của xã khó khăn, nhưng trường có 3 học
sinh đi thi học sinh giỏi cấp tỉnh môn Địa Lí và Lịch sử. Đặc biệt, em Phan
Thanh Nam là một học sinh nữ tiêu biểu vượt khó, học giỏi.
Trên đường về huyện, chúng tôi ghé qua trường THCS Quy Kì,
trường đã đạt chuẩn quốc gia năm 2010 và năm 2019 đạt chuẩn mức độ 2. Nhìn khuôn
viên nhà trường gọn ghẽ, sạch sẽ, đoàn chúng tôi rất cảm tình. Cô hiệu trưởng Đàm Thị Nhâm báo cao sơ bộ về
nhà trường.Thầy Trường, cán bộ phòng GD trước đây từng dạy tiếng Anh ở trường này.
Nhà trường có 38 học sinh thi học sinh giỏi cấp huyện và 9 học sinh thi học
sinh giỏi cấp tỉnh, trong đó có môn Tiếng Anh.
Khó khăn riêng của các trường ở Linh Thông, Quy Kì là không có nhà công vụ.
Giáo viên khi ở lại buổi trưa không có chỗ nghỉ, mà ngả lưng tạm ở phòng Họp. Sinh hoạt bữa trưa
bằng bánh mì, hoặc mì tôm.
Khó khăn chung của tất cả các trường
chúng tôi đến thăm ở Định Hóa chính là sự quan tâm của cha mẹ học sinh đến việc
học của con em. Có đến một nửa hoặc hai phần ba gia đình cha mẹ đi làm ở khu công
nghiệp, để con lại cho ông bà trông nom. Các ông bà chỉ biết giúp đưa, đón chứ
không thể giúp về chuyên môn hay chăm sóc cụ thể. Lại có những trường hợp khi làm
ở khu công nghiệp nảy sinh tỉnh cảm mới, dẫn đến gia đình tan vỡ. Điều đó cũng ảnh
hưởng đến chuyện học hành của con em.
Như đã nói, anh Thái Văn Cương vốn
là một Cựu chiến binh, lại là cùng môn Văn
với chúng tôi. Đoàn chúng tôi có nhà văn Vũ Bình Lục, từng là bộ đội đặc công,
từng được phong danh hiệu dũng sĩ diệt Mĩ cấp ưu tú. Nhà thơ Nguyễn Thị Minh Thắng
( Hội văn nghệ Thái Nguyên) từng tham gia bộ đội rồi mới về đi học khoa Vật Lí
khóa 13, cũng đã từng thay mặt đồng hương
Nghệ An lên Định Hóa dự cưới một người bạn. Nhà thơ Hoàng Việt Hằng có chồng là
nhà văn quân đội Triệu Bôn. Tôi cũng đã
từng cứu kho thóc Quán Vuông, chịu bom ở Trung Lương. Vì vậy mà anh Cương trao đổi
công việc rất thoải mái với tinh thần người lính và người đồng môn.
Theo câu chuyện của anh Cương và báo cáo năm học 2017 – 2018, chúng tôi được biết những
nét phát triển của giáo dục Định Hóa, một trong các huyện khó khăn, có lẽ chỉ
sau Võ Nhai.
Định Hóa có 24 đơn vị xã thì mỗi
xã có một trường Mầm non, một trường Tiểu học và có 23 trường THCS. Số trường đạt
chuẩn quốc gia là 54/71 (76,5%), trong đó có
18 trường Mầm non, 23 trường Tiểu học và 13 trường THCS.
Trẻ em trong độ tuổi huy động ra
lớp Mẫu giáo là 5316/5694 đạt 93,4%.
Số học sinh Tiểu học là 7149 em,
huy động trẻ 6 tuổi vào lớp 1 là 1571/1571 đạt 100%.
Tất cả các trường Tiểu học , học
sinh đều được học 2 buổi/ ngày. Có 21/24 trường Tiểu học tổ chức dạy công nghệ
thông tin cho học sinh lớp 3, 4, 5.
Huy động học sinh hết Tiểu học vào
lớp 6 là 1204/1211 đạt 99,8%.
Duy trì sĩ số cấp THCS đạt
99,77%.
100% giáo viên THCS biết sử dụng
trang mạng trường học kết nối trong hoạt động chuyên môn.
Từng là cán bộ phụ trách phổ cập
giáo dục THCS ở Vụ Giáo dục Trung học của Bộ Giáo dục và Đào tạo, tôi hiểu rằng
những con số thống kê đó hết sức ý nghĩa, phản ánh cố gắng của toàn ngành giáo dục của một đơn vị
miền núi còn nhiều khó khăn.
Định Hóa còn thiếu 30 biên chế giáo
viên nhưng không tuyển được vì đang trên lộ trình giảm 10% biên chế đến năm
2021.
Bậc Mầm
non còn thiếu 28 phòng học, 62 phòng chức năng, 10 nhà vệ sinh.
Bậc Tiểu học : có 129 phòng học, phòng bộ môn, phòng chức năng đã
xuống cấp. Số phòng học, bộ môn, chức năng cần sửa chữa, xây mới là 228 phòng.
Công trình vệ sinh, tường rào, sân bê tông còn thiếu 73.
Bậc THCS: Thiếu 67 phòng bộ
môn, thiếu 63 phòng chức năng, thiếu 16 công trình vệ sinh, tường rào, sân bê tông.
Những khó khăn đó không thể khắc
phục trong ngày một, ngày hai vì đòi hỏi một số vốn rất lớn, trong khi Định Hóa
là một huyện nghèo của Thái Nguyên. Rất cần sự hỗ trợ của tỉnh, của Trung ương,
của các nhà doanh nghiệp để Định Hóa phát triền xứng đáng với tầm vóc Lịch sử của
mảnh đất ATK của đất nước.
Dù sao, tạm biệt Định Hóa lần này
chúng tôi cũng vui hơn, an tâm hơn trước
sự đổi mới và phát triển của giáo dục Định
Hóa sau gần 20 năm gặp lại.
Hà Nội,
8/4/2019
Báo Nhân Dân 23/4/2019 biên tập và in.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét