CHÍNH
NHÂN ÂN SƯ
(Một vài hồi ức về Thầy-
Giáo sư Phan Trọng Luận)
Nhất tự vi sư, bán tự vi sư!
(Danh ngôn cổ Trung Hoa)
Không thầy, đố mày làm nên!
(Tục ngữ Việt Nam)
Với tôi, Thầy – Giáo sư
Phan Trọng Luận – không phải là người thầy - vị ân sư đầu tiên, và chắc cũng chưa
phải là người thầy khả kính cuối cùng. Nhưng trong số không nhiều các thầy, cô
mà tôi vô cùng ngưỡng mộ và tâm nguyện suốt
đời noi gương thì thầy Luận có một vị trí đặc biệt riêng. Còn đối với thầy, có
lẽ tôi chỉ là một cậu học trò nhỏ bé và muộn màng trong bao lớp học trò rải từ Bắc
chí Nam trên đất nước này mà thầy đã hết
lòng, hết sức đào tạo, dìu dắt hơn bốn
mươi năm qua. Vì vậy, những dòng viết dưới đây của chúng tôi – với tư cách học
trò –gợi lại những hồi ức về một vài kỉ niệm, một vài dấu ấn trong rất nhiều
dấu ấn sâu đậm mà thầy đã để lại trong tôi từ cuối những năm sáu mươi thế kỉ 20
cho đến bây giờ, khi thầy vừa mới đi xa, thay nén nhang thơm vĩnh biệt thầy.
Thầy ơi!
***
Lần đầu tiên tôi được
biết thầy Luận cũng đã cách đây gần nửa thế kỉ rồi. ấy là khi nhóm học sinh
giỏi văn khối lớp 9 (lớp 11 bây giờ) của trường phổ thông cấp 3 Xuân Đỉnh,
huyện Từ Liêm, Hà Nội chúng tôi được thày Phan Bá (Hỡi ơi! Thầy cũng đã qua đời
trong cô đơn ở mãi tận trường PTTH Thủ Đức, Nam Bộ hai năm trước – 2002) giao
chuẩn bị một dạ hội văn học cho toàn khối. Nội dung dạ hội gồm:
-
Giới thiệu tiểu thuyết Vỡ bờ của Nguyễn Đình Thi;
-
Chuyển thể và diễn một đoạn vở kịch nói Nổi gió của Đào Hồng Cẩm.
Thầy đồ Nghệ Phan Bá cũng là một trong
những thầy giáo mê sách có hạng của tổ Văn, trường Xuân Đỉnh. Khi thấy chúng
tôi lo lắng, băn khoăn về sách vở, tài liệu khó tìm thì thầy mỉm cười, nhìn mấy
cô cậu học trò đang ngơ ngác một cách tinh quái rồi bỗng đột ngột chìa cho
chúng tôi 2 tập Vỡ bờ dày cộp, tập kịch bản Nổi gió. Đặc biệt hơn nữa là cuốn Công tác ngoại
khoá văn học ở trường phổ thông của tác giả Phan Trọng Luận. Hai cuốn trên, tôi rất thích và cần, nhưng
cuốn thứ ba, với tôi, mới là lạ nhất.
Ngay tối hôm đó, tôi đã hăm hở đọc cuốn chuyên luận đầu tiên về một lĩnh vực
vừa quen vừa lạ. Và tôi đã rất thú vị vì lần đầu tiên được tìm hiểu một vấn đề
về phương pháp giáo dục và dạy học ở trường phổ thông: công tác ngoại khoá văn
học, duới một góc nhìn mới mẻ, mang tính lí luận và khoa học cao nhưng không hề
khô khan. Cách viết dễ hiểu, dung dị, rất mạch lạc. Có một số hình thức, biện
pháp ngoại khoá Văn học mà tác giả gợi ý, chúng tôi có thể thực hành được ngay.
Đọc hết cuốn sách, đọc lại lần nữa, lại
đọc thêm cuốn Vỡ bờ một
lần, tôi đã đủ dũng khí và tự tin lên bục thuyết trình tác phẩm của Nguyễn Đình
Thi không chỉ với các bạn trong lớp mà còn được thầy Phan Bá tín nhiệm, yêu cầu
trình bày trong toàn khối lớp 9 (11). Và có lẽ hình như lần ấy tôi đã không làm
thầy Phan và các bạn phải thất vọng. Nhờ cuốn sách của tác giả Phan Trọng Luận,
tôi được mở rộng tầm mắt về lĩnh vực này và từ ấy càng say mê đọc sách, say mê
học văn hơn. (Tôi vẫn còn giữ được cuốn sách quí đó cho đến nay như một kỉ niệm
về thầy mà vào thời gian đó, với tôi vẫn là văn kì thanh bất kiến kì hình...)
Nhưng cái tên Phan Trọng Luận thì vẫn còn rất lạ. Không hiểu tác giả có phải là
nhà giáo hay nhà nghiên cứu chuyên về lĩnh vực này?… Đôi lúc tôi vẫn vẩn vơ,
băn khoăn tự hỏi mình như vậy.