CỨ THÊNH THANG SỐNG CỨ BỒI HỒI THƠ
Đọc Phía sau tưởng tượng của Mã Giang Lân,
nxb Văn Học, 2017
Vũ Nho
Quen với tên Mã Giang Lân từ lâu
khi anh được giải thưởng thơ của báo Văn Nghệ 1969, biết GS TS Lê Văn Lân muộn
hơn trong mấy cuộc chấm luận án, nhưng tôi
biết rất ít về cuộc sống riêng của
nhà khoa học kiêm nhà thơ này. Tôi cũng đọc khá kĩ những trang nhà thơ Vũ
Từ Trang viết về anh. Song cũng chẳng có được nhiều thông tin ngoài chuyện nghèo
và chuyện anh hài hước, say sưa, cần mẫn. Thành thử tôi không dám chắc cái vế “cứ thênh thang sống”. Nhưng vế thứ hai “cứ bồi hồi thơ” thì rõ rồi. Ở cái tuổi
vượt ngưỡng “cổ lai hi” mà anh vẫn cho in tập Phía sau tưởng tượng, tập thơ thứ 7 trong mảng sáng tác là một minh
chứng cho điều này.
Người ta hay
có thói quen nửa đời nhìn lại. Một thói quen tốt để nhận ra những được-mất, đúng-sai,
thành-bại để đi tiếp nửa thời gian còn lại. Nhưng một nhà khoa học, một nhà thơ
thì sao? Khi đã gần sát ngưỡng bát thập thì có cần nhìn lại để đi tiếp, sống tiếp?
Muốn hiểu điều này chỉ có cách là xem tập thơ “Phía sau tưởng tượng” có những gì.
Tôi đã hăm hở, tò mò khám phá phía sau những bài thơ của tác giả. Là nhà nghiên
cứu thơ, lại là người thực hành – nhà thơ, Mã Giang Lân biết rõ “Thơ ẩn chứa những điều hơn những gì ta biết”
( Núi). Nhưng tôi, với sự hình dung và tưởng tượng hữu hạn của mình, may lắm tôi chỉ có thể biết
được đôi điều ít ỏi trong thơ, có lẽ còn ít hơn những gì tôi biết về anh cả
trong sách lẫn ở ngoài đời.
Trong tập thơ
này tôi thấy được những gì?
Một con người luôn luôn nhớ quê hương, nhớ nơi chôn nhau cắt
rốn của mình. Vì mưu sinh, vì nhiều lí
do mà phải xa quê. Không biết bao lần trở lại. Mà mỗi khi trở lại quê xưa lại
ngậm ngùi.
Hơn ba mươi năm mấy lần quê cũ
nhận không ra
( Anh em)
Sáu mươi năm về không nhận ra bến xưa
( Sẩy chân một lần)
Không còn vật cũ, cảnh cũ. Mọi thứ đổi thay ( Tôi về chẳng thấy ao bèo/lơ thơ vài luống cải
èo uột lên – Quê nhà; Quê hương không còn bóng đa/không mảnh ao
bèo chim choi choi bay nhảy/ Tổ tiên cũng phải dời xa – Nghĩa địa làng). Chẳng những “thôn ổ họ hàng cũng đã khác xưa-
Đỉnh núi) mà cả phần mộ tổ tiên cũng
phải dời vào nghĩa trang thành phố. Bởi thế mà nhà thơ cảm thấy như mình
có lỗi với quê hương, với tổ tiên:
Dập đầu cúi lạy tổ tiên
miếng cơm manh áo phải triền miên đi
(
Quê nhà)
Cảm giác của riêng anh, nhưng cũng là cảm giác của bao người
Việt, những “kiếp người nổi nênh con nước”
(Sông) trôi giạt trong cuộc sống những năm
chiến tranh, khi về thăm quê cũ:
Quê
nhà mà quá xa xôi
giữa bao thân mến mà côi cút người
vẫn nhà ngõ vẫn là tôi
bơ vơ mới thấm thía trôi nổi này
( Quê nhà)
Nhà thơ GS TS Mã Giang Lân