Đường Văn
BÀN GÓP
VỚI NHÀ THƠ TRẦN ĐĂNG KHOA
về khổ thơ cuối trong bài
KHI MÙA THU
SANG
ĐƯỜNG VĂN
Đọc cuốn sách Hầu
chuyện Thượng đế (bản in
lần thứ 3 (NXB Văn học, 2015), thấy ngòi bút báo chí, (bình luận văn chương,
nhất là bình thơ) của tác giả quả thật rất hài hóm, thú vị, tinh tế mà không
kém phần sắc sảo, tài hoa. Trong bài viết ngắn này, tôi không có ý định bình
luận về bài thơ viết từ hồi học lớp 9 (cấp 3 – PTTH) của Trần Đăng Khoa mà chỉ
có đôi lời bạn góp, đề nghị chỉnh sửa một chút văn bản 4 câu thơ cuối cùng bài
thơ Khi mùa thu sang trong bài Chỉ cần thay một chữ…, cựu Thần đồng thi sỹ trả lời thư của em học
sinh chuyên Văn tỉnh Bến Tre Huỳnh
Thị Thanh Tâm (tr. 33 – 39).
1. Với tư cách
là tác giả bài thơ, nhìn chung, ý kiến
trả lời thắc mắc mà người bạn đọc trẻ tuổi băn khoăn của anh Trần là thỏa đáng.
Nhưng, đọc – ngẫm
nghĩ kỹ lại, với tư cách bạn
đọc, thì hình như lại không hoàn toàn như vậy!... Tôi cho rằng cách nói của tác
giả trong câu thơ: Thu sang rồi đấy! Thu sang! là cách
nói xuôi, kết thúc bằng thanh bằng, vần bằng(sang), mang ý vị và ấn
tượng riêng.
Còn cách sửa của em Tâm cũng rất hay, rất
thú vị và sáng tạo. Vì nó không làm thay đổi về ý mà chỉ thay đổi về nhịp
điệu, vần điệu. Nó tạo ra 1 cách nói mới, 1 cấu trúc ngữ pháp mới.
(1 câu thuật – cảm). Từ nhịp chẵn (đôi) 4/2 chuyển thành nhịp ba (lẻ) 2/2/2; nhỏ hơn, nhanh hơn, gấp hơn và
đều hơn. Kết hợp với thủ pháp tạo điệp
ngữ liên tiếp: “Thu sang”; kết
câu ở thanh trắc, vần trắc (đấy) sẽ
tạo ra ý vị mới, ấn tượng mới, mạnh hơn, khác so với ý vị và ấn tượng do điệp ngữ gián cách, nhịp chẵn và vần
bằng do nhà thơ đem lại.
2. Nhưng, nếu đem câu sửa thứ hai này
đặt trong cấu trúc toàn bộ khổ thơ, thì đúng như anh Khoa đã phân
giải, nó sẽ bị lạc vần, lạc nhịp và có phần
lạc điệu và bị phá vỡ cấu
trúc chung.
Tuy vậy, tôi cho rằng vẫn có thể chỉnh sửa, sắp xếp lại cả 3
câu còn lại cho hợp lý, hợp tình (lôgich thực tế và lô gich nghệ thuật) hơn nữa.
Trong nguyên bản khổ thơ:
Những
muốn kêu to/ một tiếng(VT)
Thu sang rồi đấy!/ Thu sang! (VB)
Lòng/
bỗng nhớ ông/ Nguyễn Khuyến, (VT)
Cõng
cháu/ chạy nhông/ khắp làng…(VB)
Từ tiếng trong câu: Những muốn kêu to một tiếng, sử dụng chưa chính xác, dù hiểu theo nghĩa đen từ vựng hay nghĩa rộng hình tượng, khái quát. Bởi,
dòng tiếp theo là 2 câu cảm
– thuật, thuật trọn vẹn,
gồm 6 tiếng: Thu sang rồi đấy! (1; câu cảm) Thu sang!
(2; câu thuật).
3. Từ những ngẫm ngợi lăn tăn như vậy,
tôi nghĩ vẫn
có khả năng chỉnh
sửa khổ thơ trên,
bằng cách:
Giữ nguyên cấu trúc câu, khổ; chỉ thay
một vài từ, đảo câu hoặc ghép câu. Như sau:
3.1. Những muốn
kêu vang, thật vang (4/2)
- Thu sang! Thu sang rồi đấy!(2/4)
Nhớ cụ Tam Nguyên biết mấy!(1/3/2)
Cõng cháu chạy nhông
khắp làng… (2/2/2)
Hoặc giả, có thể thế này chăng?
3.2. Những muốn kêu to, khi ấy:(4/2)
- Thu sang, thu sang rồi đấy!(2/4)
Nguyễn Khuyến, lòng bỗng nhớ ông,(2/1/3)
Cõng cháu, khắp làng chơi
nhông! … (2/2/2)
Với
những đề nghị sửa đổi như trên, hệ quả: Về nội
dung ý: sẽ không đổi; cảm xúc của chủ thể trữ tình: cũng vậy.
Nó
chỉ tạo ra sự khác biệt chút ít về nhịp,
hiệp vần…
3.1. 1 – 4 (Bằng,
Ôm); 2 - 3 (Trắc, Liền);
3.2: 1 - 2 (T –
L), 3 – 4 (B - L)
Từ
đó, có thể gợi điều gì đó khác trong
cảm quan và liên tưởng, tưởng tượng của người đọc, nếu đem so với nguyên bản
khổ thơ:
1 - 3 (T – Cách), 2- 4: (B – Cách)
***
Bài thơ Khi mùa thu sang của Trần Đăng Khoa đã được khẳng định
và định hình từ rất lâu bằng văn bản in trong sách. Chỉnh sửa văn bản là việc
và quyền của tác giả. Nay nhân tâm đắc với ý kiến khá mạnh bạo của cháu học
sinh năng khiếu và lời trao đổi lại của tác giả, tôi mới không ngại vô duyên,
bàn nối điêu đôi lời. Thiển ý mạo muội, lại bàn góp muộn màng, không khỏi mang
tiếng vẽ rắn thêm chân!... Rất mong được lắng nghe cao luận của tác giả cùng
bạn đọc yêu thơ chỉ bảo. Trân trọng!
Bắc từ Liêm, Hà Nội, 5 - 10/6/2016. ĐV
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét