Chuyến thăm Nga của Đoàn nhà văn Việt Nam 2010 ( tiếp)

                                        Vũ Nho và cô thuyết minh Bảo tàng Chuông

Chuyến thăm Nga của Đoàn nhà văn Việt Nam 2010 ( tiếp)

Bảo tàng chuông

Trong tập sách : ĐẤT VAN ĐAI mà mỗi thành viên của Đoàn được tặng.

Vũ Nho dịch khi về Việt Nam

Những quả chuông ở nước Nga có vị trí đặc biệt trong đời sống của dân chúng. Những tiếng chuông canh phòng, báo động, phong tỏa, báo giờ, truyền tin, gọi người đi cầu nguyện, mang tin vui, báo tin buồn, răn đe thiên tai, hỏa hoạn, kêu gọi mọi người đoàn kết, đón tiếp khách quý bằng tiếng ngân vang trang trọng. Từ xa xưa VanĐai đã nổi tiếng với những quả chuông nhỏ, chuông to kì lạ của mình. Những quả chuông đến từ đâu, khi nào chúng xuất hiện, ai làm nên chúng- Tất cả điều đó có thể biết được trong Bảo tàng chuông. Ở đây, có thể nhìn thấy bên cạnh quả chuông cổ Trung Hoa từ thế kỉ XVI trước công nguyên là những quả chuông Nga thế kỉ XVI, chuông Ytalia thế kỉ XII, chuông con trong nhạc ngựa Van Đai đầu thế kỉ XIX và nhiều loại chuông khác. Những quả chuông trong nhiều trường hợp là mối liên kết con người từ những đất nước khác nhau, các nền văn hóa, tín ngưỡng khác nhau. Sự hoàn thiện của những quả chuông thật đáng kinh ngạc vì trải qua  nhiều thế kỉ, hầu như bề ngoài chúng không hề suy suyển tí nào. Những truyền thuyết khẳng định rằng những quả chuông đạo Cơ đốc ra đời ở Ytalia được làm bởi Pablinhie theo hình ảnh và mô phỏng những bông hoa đồng nội xuất hiện trong tầm nhìn như là giọng của bầu trời.

Hiện vật trong bảo tàng không chỉ được nhìn mà còn được nghe. Ở đây, có thể nghe không chỉ tiếng chuông ngân do những người phụ trách bảo tàng gióng lên, mà còn có thể  nghe tiếng chuông tự mình kéo dây. Bảo tàng trưng bày hiện vật mở cửa tháng Sáu năm 1995. Hiện vật được bày trong nhà thờ  thuộc lâu đài nghỉ mát của Nữ hoàng Ekatêrina Đệ nhị, được xây theo thiết kế cuả N.A. Lvov.

Đến thư viện thành phố Vanđai.  Đây là một thư viện cấp huyện nhưng rất to. Thư viện đặt trong ngôi nhà cổ xây từ năm 1903, giờ đã được tân trang. Trên tường thư viện, có ảnh đoàn nhà văn Việt Nam. Chỉ nhận ra hai người là Đào Kim Hoa và anh Vân Long. Các sách dịch ra tiếng Nga khá nhiều. Trong đó có tuyển tập Tô Hoài, Mùa lá rụng trong  vườn của Ma Văn Kháng, Tuyển truyện ngắn Việt Nam, Tuyển thơ Việt Nam,...

Giám đốc thư viện giới thiệu những cuốn sách Việt Nam được dịch ra tiếng Nga. Trong lần tham gia Hội nghị quốc tế quảng bá Văn học Việt Nam, Oleg Pavykin cũng đã nhắc đến thư viện này. Cả đoàn tặng một số sách tiếng Việt mang theo để làm kỉ niệm. Sau đó, Trưởng đoàn Lê Văn Thảo ghi  cảm tưởng vào sổ Lưu niệm của Thư viện. Rồi tiết mục không thể thiếu là chụp ảnh chung. Chắc chắn rằng lần sau, nếu có Đoàn Việt Nam nào ghé qua đây, sẽ được thấy ảnh của các nhà văn Lê Văn Thảo, Hoàng Minh Tường, Y Ban và Vũ Nho cùng Oleg chụp với lãnh đạo Thư viện.

          Có một chương trình mà đoàn không có thời gian để thực hiện. Đó là thăm tu viện Iverxki được xây dựng từ năm 1653 trên đảo Xenviski của hồ Van Đai. Ngay từ khi xây dựng, Tu viện này đã có vai trò quan trọng trong đời sống tôn giáo, chính trị, văn hóa của nước Nga. Đại giáo chủ đã xây dựng tu viện thành trung tâm sản xuất gạch men, nghề rèn và nghề đúc, nghề điêu khắc gỗ và đá. Tu viện được bảo quản hầu như nguyên vẹn từ giữa thế kỉ XVII. Trong cuốn Đất Van Đai, ảnh bìa bốn ghi lại hình ảnh Tổng thống Pu-tin thăm Tu viện.

Chiều đi Nopgorot bằng xe ô tô của Oleg.

Nopgorot tên đầy đủ là Veli ki Nopgorot ( Nốpgorot Vĩ đại) để phân biệt với thành phố Nhigiơnhi Nopgorot. Thành phố này đã kỉ niệm 1150 năm ngày thành lập vào năm 2009. Người Nga coi đây là Ông tổ các thành phố của Nga. A.X.Pu skin đã từng viết :

          Ở đây là tâm hồn Nga

          Chính nơi đây hương vị Nga ngào ngạt!

( Tôi thấy câu này ghi trên tập Bưu ảnh về thành phố  Veliki Nopgorot, nhưng tôi cũng thấy câu thơ này của A.Puskin được kẻ trang trọng trên tường rào lối vào nhà th ờ gỗ ở Xuzđan. Mới biết các bác Nga ai cũng muốn nhận phần đẹp về mình).

          Xe đến đậu ngay sân khách sạn. Mọi người xuống xe. Cảm giác thật thanh bình, yên tĩnh. Cứ như là đi vào một khu  nghỉ dưỡng nào đó của Việt Nam. Mà khu nghỉ dưỡng của ta cũng ồn ào lắm. Có cảm giác thế vì không gian cực kì thoáng đãng. Xung quanh đầy cây xanh. Những con chim bồ câu bay xuống đậu hiền lành. Tiếng động cơ xe hơi như được những vòm cây lọc đi trở thành rì rào lẫn trong tiếng gió.

Nhận phòng xong, mọi người đi ăn. Tiếp đoàn là anh Nicolai, một kĩ sư viết văn, đồng thời còn là tác giả của bức tượng cô gái đặt bên cầu đi bộ. Anh không ăn chỉ uống bia và nói chuyện.

Buổi tối đi gặp các nhà văn ở địa phương.  Các bạn muốn mọi người đi bộ qua cầu, đến nơi gặp gỡ để có điều kiện ngắm cảnh. Đích thân chủ tịch Hội nhà văn Nopgorot lái xe đợi Đoàn ở bên kia cầu. Không khí gặp gỡ thật ấm áp, thân tình. Vũ Nho giới thiệu thành phần của Đoàn với các bạn Nga. Trưởng đoàn Lê văn Thảo là cây văn xuôi, đã được giải thưởng nhà nước và giải thưởng Asean. Nhà văn Hoàng Minh Tường, nhà tiểu thuyết nhiều thành tựu. Nữ nhà văn Y Ban, một cây bút nữ sung sức. Còn nhà văn Vũ Nho đã từng bảo vệ Tiến sĩ ở Nga, là người viết phê bình và dịch thuật khiêm tốn.

Đoàn tặng các bạn chiếc đĩa sứ có in câu thơ Xuân Quỳnh và một số sách : Cơn giông, tiểu thuyết của Lê Văn Thảo, Truyện ngắn Hoàng Minh Tường, Hành trình tờ tiền giả của Y Ban. Vũ Nho có Truyện cổ tích dành cho người lớn ( dịch của Xantưcov- Sê đrin), Đi giữa miền thơ và Tam ca. Mọi người hát, đọc thơ, bạn hỏi về khuynh hướng sang tác hiện nay ở Việt Nam. YBan đọc thơ của Giáng Vân, sau đó hát bài thơ phổ nhạc. Anh Lê Văn Thảo hát Ru con Nam bộ. Vũ Nho và Hoàng Minh Tường hát tiếng Nga, đọc thơ. Oleg đọc bản dịch ra tiếng Nga bài thơ Phan Thiết có anh tôi của Hữu Thỉnh. Anh Thảo tặng khăn cho Xvetlana, nữ  nhà báo làm thơ và tặng cho cháu bé nhất theo mẹ đến cuộc gặp.

 Sau đó  đoàn đi bộ, ngắm cảnh thành Novgorot. Tất cả tường thành, tháp canh giống hệt như kiến trúc khu Kremli ở Mat xcơva. Vừa đi dọc bờ sông vừa chụp ảnh. Có một nơi đặc biệt là đài nước với các quốc huy của những nước châu Âu xưa từng buôn bán với Novgorot. Không biết Nicôlai kiếm đâu được hai đồng tiền đưa cho Vũ Nho một và Y Ban một. Mỗi người ước một điều và tung đồng tiền vào lòng đài nước để điều ước được thực hiện. Y Ban lầm bẩm ước rất thành kính. Vũ Nho cũng ước chuyến đi trót lọt, may mắn và sớm về nhà  bình yên.

Sau buổi gặp, mọi người đến ăn tối với họa sĩ, mạnh thường quân của các nhà văn. Anh ta không biết uống rượu. Hiện ở tạm trong Tu viện đang sửa. Khi mọi người đổ bộ vào nhà, anh vẫn còn đang dở việc. Giá vẽ được xếp lại, bàn được bày ra. Chủ tịch Hội nhà văn Nopgorot đến muộn. Không khí rất thân tình. Nhà thơ nữ tóc vàng hát thơ phổ nhạc và tự đệm ghi ta.  Y Ban, Hoàng Minh Tường hát. Uống rượu, trò chuyện. Đặc biệt là uống theo kiểu khát vọng. Y Ban hưng phấn tuyên bố rằng điều ước đã bắt đầu linh nghiệm và một truyện ngắn cũng đã được thai nghén xong. Y Ban, Hoàng Minh Tường, Oleg đều đùa tỏ ý muốn ở lại Nopgorot. Lê Văn Thảo nói nếu Vũ Nho muốn ở lại nữa thì một mình Lê Văn Thảo cũng vẫn đi Xanh Pêtecbua với 4 vai : Trưởng đoàn, kiêm phó đoàn, kiêm thành viên và phiên dịch. Mọi người thích thú về quyết tâm quá cao của Trưởng đoàn.

 2.VI. Sau khi ăn sáng, cả đoàn đi Xanh Pêtécbua bằng xe của Oleg. Oleg vượt ẩu, bị cảnh sát giao thông tuýt còi. May mà  có lí do là đưa đoàn nhà văn Việt Nam đi tham quan nên không bị phạt. Vui quá, chàng quên lấy lại giấy tờ xe. Nhưng xe lại hỏng gạt nước và kẹt dây an toàn của người lái. Chiếc ô tô không gấy tờ, hỏng gạt nước vẫn đưa đoàn tới đích.

Trên đường đi cảm thấy  cánh đồng Nga mênh mông. Xe  lúc thì như đang chạy trong rừng, và lúc thì  như chạy trên thảo nguyên. Thỉnh thoảng mới bắt gặp một khu dân cư với nhà gỗ cổ điển xinh xắn, gọn gàng. Dọc đường cũng thấy có quán bán bánh rán và nước chè đun bằng ấm xa-mô-va. Mọi người muốn dừng lại để “thử” xem như thế nào. Khi Vũ Nho nói với Oleg, Oleg khuyên không nên dừng lại, sợ rằng bánh rán không đảm bảo an toàn thực phẩm. Khi đến trạm xăng, Oleg dừng cho mọi người nghỉ và đổ xăng. Nhà vệ sinh ở Trạm xăng dùng phải trả tiền. Tất cả đều uống cà phê, ăn kem trong cửa hàng ăn nhanh. Y Ban kiêng kem vì sợ béo.

Hôm ấy Xanh Petecbua trời mưa. Điều đầu tiên Vũ Nho nhận ra thành phố chính là Metro Công viên Chiến thắng. Ngày xưa, tất cả sinh viên trường Sư phạm Ghéc xen đều ở khu ốp của sinh viên gần Công viên này.  Biết bao lần xuống khu này chơi, hội họp. Không thể nhận ra nhà nào là ốp thời xưa! Khi Oleg dừng xe để vào khách sạn trường Ghéc-xen, Vũ Nho nhận ra ngay đây chính là phố Plekhanov ngày trước. Bởi vì đầu phố là nhà thờ Kadanxki. Hàng rào với trường như một cánh cung. Và cạnh đó là Đại lộ Nhepxki nổi tiếng.

Chiều 2.VI. Thăm bảo  tàng Đốtxtoepxki. Vũ Nho vẫn tiếp tục dịch ( Vì người mà cô  Kim Hiền nhờ, bận nên không đến). Kì lạ là khả năng ngoại ngữ. Bị lãng quên gần ba chục năm, nhưng khi người thuyết minh nói bằng ngôn ngữ văn chương, tất cả bỗng trở nên minh bạch và giản dị. Ngày xưa khi năm đầu học tiếng Nga, cô Nhi Na cũng đã dẫn mọi người thăm bảo tàng này rồi. Nhưng khi ấy vốn liếng tiếng Nga chưa nhiều. Lần này có vốn nhưng lại quá lâu không dùng. Tuy vậy,  phòng làm việc, phòng trẻ con, trò chơi Bưu điện của của bố con nhà văn,… đều được dịch thanh thoát một cách “hết sức chuyên nghiệp”. Đốtxtoepxki có bốn đứa con. Hai đứa trẻ mất sớm. Một đứa con trai và con gái ở căn hộ này.  Người vợ thứ hai của nhà văn rất tháo vát. Bà đã chép bản thảo cho chồng, lo tổ chức cuộc sống. Phòng làm việc, phòng khách, phòng cầu nguyện đều được giới thiệu chi tiết.

  Sau cuộc thăm, có hai câu hỏi cần làm rõ. Anh Thảo hỏi có phải Đốt gặp cô thư kí trước, rồi sau mới cưới làm vợ hai? Người thuyết minh khẳng định là đúng. Y Ban hỏi tác phẩm cuối mà Đốt viết ở căn hộ 6 phòng này là gì? Người thuyết minh trả lời rằng đó là Anh em nhà Karamadov.  Căn hộ đó, Đốt đã sống trong 3 năm cuối đời.

3.VI. Vũ Nho xin phép trưởng đoàn đi thăm tổ bộ môn. Hôm trước đã hỏi han cẩn thận về đường đi tới tổ bộ môn. Hoặc là xe điện bánh hơi số 10 và số 11. Hoặc là ô tô buýt. Vé loại nào cũng chỉ mất 19 rúp. Nếu đi ta xi thì mất hơn 300 rup. Oleg gọi điện cho vị Hiệu phó phụ trách người nước ngoài của nhà trường để họ tổ chức gặp gỡ. Vũ Nho cám ơn. Nhưng tự nghĩ rằng đã quá lâu khi quay trở lại. Hồi ấy là một chàng trai mới ba mươi  hai tuổi. Nay cũng đã thành người ngoại sáu mươi. Vả lại đã xem danh sách tổ viên qua mạng, không biết ai và cũng chẳng ai biết mình. Vì vậy Vũ Nho quyết định đi một mình và một mình giải quyết công việc. Anh bạn Oleg tỏ ra không hài lòng. Khi Vũ Nho lên xe , anh ta còn cố chạy theo và nói : ở đó không có ai. Anh ấy vẫn muốn Vũ Nho đi theo nhóm. Nhưng Vũ Nho kiên quyết từ chối.

Nhóm còn lại đi thăm Ermitaz ( Trong Cung điện mùa Đông), thăm căn hộ Puskin ở bờ Moika, thăm Bảo tàng Nga, chiều đi xem bale Hồ thiên nga do văn nghệ địa phương biểu diễn. Tranh và ba lê tự nói bằng ngôn ngữ màu sắc và hình thể nên không cần dịch. Còn lại thì Hoàng Minh Tường  phiên dịch.

Cần phải ghi lại đây câu chuyện trên xe điện bánh hơi. Trên xe, Vũ Nho hỏi thăm đường đến Khoa Văn. Mọi người vui vẻ chỉ dẫn. Trước mặt là một anh chàng mặt ngăm đen. Vũ Nho đưa tay bám vào thanh xà trên xe. Khi xe sắp dừng bánh, bỗng cảm thấy như có luồng điện lạnh buốt ở ngực phải. Phản ứng tự nhiên, Vũ Nho biết ngay là có bàn tay móc vào túi áo com lê nên đã chém mạnh tay xuống và quát: Tại sao thế? Tên mặt ngăm không nói gì nhanh chóng chuồn xuống xe. Tự nắn túi áo thấy Hộ chiếu vẫn còn. Thở phào. Lạy Trời lạy Phật! Nếu mà thằng mặt nhọ thành công trong việc móc mất Hộ chiếu thì một tỉ sự lôi thôi,… Chuyến đi thăm Nga sẽ biến thành chuyến rắc rối cho cá nhân và cho cả mọi người.

Trên xe có một phụ nữ Nga tốt bụng. Chị nói chuyện và cho biết con gái mình cũng học ở khoa Ngữ văn của trường Tổng hợp Ghéc-xen. Khi xuống xe, chị đi bộ một đoạn và chỉ tiếp cho Vũ Nho đến nhà 52. Từ lúc này, ba cúc áo của com lê luôn được cài đầy đủ.

Tại chỗ thường trực, Vũ Nho đã trình bày lí do đến tổ Bộ môn. Nhưng một tay nam giới có khôn mặt lạnh lùng và  quan cách trả lời rằng : ở đó không có ai! Đành phải nhẫn nại ngồi chờ. Độ mươi phút, Vũ Nho lại yêu cầu xin giúp đỡ với lí do : Tôi không có nhiều thời gian. Tôi chỉ cần gặp một trong các thành viên của Tổ bộ môn, không nhất thiết là GS.TS Chủ nhiệm bộ môn kiêm chủ nhiệm khoa  N.L. Subina. Lúc này một phụ nữ trung tuổi cũng ngồi trong phòng thường trực bảo Vũ Nho đi theo bà. Thật là  may mắn khi lại gặp một phụ nữ Nga tốt bụng nữa. Bà dẫn lên tầng hai, đến đúng Văn phòng khoa và dẫn vào tận nơi gặp GS.TS. Chủ nhiệm khoa. Vũ Nho tự giới thiệu mình, giới thiệu thầy mình là GS.TS khả kính M.G.Kachurin. Sau đó nói rằng đã tìm hiểu tổ qua mạng. Hôm nay đến đây để tặng tổ chút quà ( Mỗi vị một khăn quàng Việt Nam), một chút hương vị Việt ( cà phê và chè); đồng thời cũng tặng ba cuốn sách để làm kỉ niệm. Cuốn thứ nhất là Nghệ thuật đọc diễn cảm, nội dung từ luận án Tiến sĩ bảo vệ ở Nga, cuốn thứ hai là 33 gương mặt thơ nữ, cuốn thứ ba là Tam ca. Vũ Nho cũng nói rằng hiện đi với đoàn nhà văn Việt Nam thăm Nga; các đồng nghiệp đang thăm bảo tàng  Ermitaz. Mọi công việc chuyên môn sẽ trao đổi sau qua mạng. Sau đó Vũ Nho đề nghị chụp ảnh với GS.TS để kỉ niệm. GS.TS cũng gọi một nhân viên văn phòng đến chụp  bằng máy  ảnh  của khoa. Bà khen Vũ Nho sau nhiều năm vẫn nói tiếng Nga lưu loát. Bà hứa sẽ trao đổi chuyên môn qua mạng và chúc chuyến đi thăm Nga của Vũ Nho thành công tốt đẹp.

Sau khi rời Khoa, lòng lâng lâng sảng khoái. Mục đích trung tâm của chuyến đi đã được hoàn thành mĩ mãn.

Về khách sạn. Sau đó lại xin vào khu ốp 6 trước kia để thăm lại nơi đã gắn bó những 4 năm trời với bao nhiêu kỉ niệm nhớ đời. Chụp ảnh trước ốp 6. Lại vào bên trong, lên tầng ba xem lại phòng ở cũ bây giờ đã là Tổ bộ môn tiếng Đức. Phòng bếp giờ không còn. Phòng đọc ở bên cạnh, nơi trong đêm lạnh tôi đã từng khóc ròng khi một mình đọc những câu thơ Nguyễn Đình Thi :    

Quê hương biết mấy thương yêu

Bao nhiêu đời đã chịu nhiều thương đau

Mặt người vất vả in sâu

Gái trai cũng chỉ áo nâu nhuộm bùn

Quả thật, có ra nước ngoài, có một mình trong đêm lạnh, có nhìn thấy cuộc sống no đủ của người, nghĩ đến người thân, đồng bào ruột thịt quê hương thì mới có thể trào nước mắt rưng rưng khi đọc thơ Nguyễn Đình Thi. Đấy chỉ là một trong những kỉ niệm ốp 6 của tôi.

Cũng ở trong ốp này, tôi đã đón tiếp và chiêu đãi GS Nguyễn Đức Nam, anh Nguyễn Văn Giai, và sau cuộc uống bia, GS đã yêu cầu mỗi người phải kể chuyện tình, đọc thơ tình…Bây giờ GS và chắc cả anh Giai nữa đã ra người thiên cổ.

Tôi cũng đón tiếp thầy dạy Đại học của tôi, thầy Lê Văn Trúc sang thực tập, gặp GS. TS  Nguyễn Cương môn Hóa sang thực tập…

Các anh trong Đảng ủy Lenningrat, các bạn trong Ban chấp hành thành Đoàn Leningrat nhiệm kì 1982-1984 cũng đã từng đến ốp 6 của Bí thư  thành đoàn Vũ Nho.

 ( Còn tiếp)