NIỀM RIÊNG NGƯỜI LÍNH

NIỀM RIÊNG NGƯỜI LÍNH

                                                 Vũ Nho

Do công việc nghiên cứu và phê bình của mình, tôi đã từng tiếp xúc với hàng ngàn tập thơ của nhiều người  đủ  mọi thành phần, nhiều  lứa  tuổi  và  làm các nghề nghiệp rất khác nhau. Nhưng có lẽ tiếp xúc với thơ của một vị tướng thì là trường hợp khá hiếm hoi. Lời tựa tập thơ cho biết Trần Bá Dũng là một vị tướng trong quân đội. Nhưng tôi coi thơ của anh chỉ là niềm riêng của một người lính, trong hàng triệu người mặc quân phục màu xanh. Tôi muốn nhấn mạnh điều này bởi vì trước khi mang quân hàm cấp tướng, chắc chắn, anh cũng trải qua  những cấp bậc bình thường tuần tự của một người lính. Mặt khác chính anh viết tâm sự  rằng “ Cuộc sống đa chiều của người lính đã hun đúc cho tâm hồn mình thành vần thơ, nét nhạc”. Xem những ngày tháng ghi dưới mỗi bài thơ, được biết bài thơ sớm nhất trong tuyển tập này được viết năm 1988. Như thế, tính đến thời điểm này, Trần Bá Dũng đã có  gần 30 năm duyên nợ với thơ ca.

          Trong một bài thơ viết năm 2008, tức là sau 20 năm làm thơ, anh dứt khoát:

                   Nhất quyết từ rày tớ bỏ thơ

                   Chẳng buồn, chẳng giận, chẳng mộng mơ […]

                   Kiếp sau cho tớ làm thi sĩ

                   Tớ cũng xin từ “nỏ giám mơ”.

                                      Bỏ thơ

Nhưng rồi như một duyên nghiệp không thể bỏ. Làm sao mà  sống lại có thể

“Chẳng buồn, chẳng giận, chẳng mộng mơ”? Thế là cũng ngay trong ngày ra “tuyên bố” bỏ thơ, anh lại viết bài “ Duyên nợ với thơ”, sửa lại cái ý định sai lầm đó:

                 Đã định từ rày gác bút nghiên

                 Nhưng thơ với rượu lắm cơ duyên

Theo cách nói của người xưa về sự gắn bó “rượu – thơ”, nhưng chắc chắn một người lính yêu thơ, một người “ Khách thơ vốn dĩ đa tình/ Bởi yêu thơ dám hết mình vì thơ” ( Khách thơ) đâu dễ dàng buông bút?  Vì thế mà duyên bút nghiên không thể dứt. Phần lớn những bài thơ trong tuyển tập này đều được viết  sau năm 2008. Phần Trường Sa thân yêu có 14 bài được viết liền mạch  từ ngày 6 tháng 4 đến 14 tháng 4 năm 2014  trong chuyến  làm việc và thăm bộ đội, nhân dân trên cụm đảo phía nam Trường Sa. Điều đó cho thấy cảm xúc dồi dào và bút lực mạnh mẽ của tác giả. Trong những bài thơ này, có những khổ thơ ấn tượng về người lính:

          Lính đảo chúng tôi lấy tiếng hát làm vui

          Sau phiên gác gõ thìa nghêu ngao hát

          Hút tầm mắt biển bao la bát ngát

Và  có chi tiết thơ không mục sở thị ( tận mắt nhìn), không nghĩ ra được:

           Sống giữa biển mà thiếu từng giọt nước

          Mỗi tuần “tắm ướt” một lần thôi

          Nước tắm xong thì phải “thu hồi”

          Nên tắm giặt chẳng cần dùng bột giặt

                             Đảo chúng tôi

          Trong tuyển tập thơ lần này, tác giả tạm phân chia thành 5 phần : Quê hương; Gia đình; Khúc quân hành; Trường Sa thân yêu và Niềm riêng. Sự phân chia này có ý nghĩa tương đối mà thôi. Bởi vì trong phần Quê hương và Gia đình, bạn đọc có thể tìm thấy rất nhiều “niềm riêng” và tuy  trong phần “ Niềm riêng” nhưng lại có thể tìm thấy rất nhiều những “nỗi chung”.

          Có thể thấy tác giả là người giàu cảm xúc trong tình cảm gia đình, với cha mẹ, với vợ con. Người lính nào thì cũng là  người bình thường. Nhưng họ khác bình thường ở chỗ luôn luôn xa nhà, luôn luôn ở những nơi hiểm nguy, nóng bỏng của cuộc sống. Một tâm sự thật chân thành, rất bình dị, rất người:

          Một mình thấm nỗi cô đơn

          Xa em mới thấm nỗi buồn thiếu em

                             Xa em

Người lính ấy hiểu tâm tình của  mình, của đồng đội và những người vợ. Anh thấu hiểu những lo lắng, mong mỏi của người vợ trong thư  viết cho chồng:

          Không tiếng súng, chẳng bom rơi

          Những nơi thầm lặng là nơi bão bùng

          Anh đi gìn giữ non sông

          Đá mềm chân cứng yên lòng nghe anh

                                      Gửi anh

Anh bộc bạch tâm trạng mình rất chân thành, cũng là tâm trạng của bao ông bố, bà mẹ có con trong ngày thi cử:

          Khi con hết lớp mười hai

          Mỗi ngày thi, cứ như dài bằng năm

                                      Thư gửi con gái

Bài thơ “Thư gửi con gái” là một bài thơ dài với bao nỗi niềm của cha mẹ. Tôi nhớ đến anh Lê Thống Nhất cũng viết rất dài cho con gái. Hóa ra, tình cảm của những người cha giống nhau : “ Với con, tin tưởng muôn phần/ Thế mà bao chuyện cứ cần nói thêm” ( Lê Thống Nhất - Tản mạn sau lễ của con). Trần Bá Dũng cũng vậy, với con gái, anh làm đến ba bài thơ dài. Với người vợ,  anh ân cần nhắc nhủ ( Mùa đông nhắc vợ), “Dặn vợ”, và làm bài thơ “Một ngày” với đề từ “Tặng vợ yêu”. Những vần thơ viết về mẹ, về cha dù mộc mạc nhưng chan chứa tình cảm. Đặc biệt, anh đã khắc họa hình ảnh mẹ mình, một trong muôn vàn người mẹ   tận tụy hi sinh cho chồng, cho con:

          Hết chờ chồng lại mong con

          Một đời mẹ những mỏi mòn ngóng trông

                              Mẹ tôi

Những bài thơ trong phần “Khúc quân hành” là những vần thơ chúc Tết hoặc tặng các đơn vị. Đó là một  phương diện khác cho thấy sự đa dạng trong hồn thơ của người viết.

           Đáng chú ý là trong phần “ Niềm riêng”, bạn đọc có thể gặp những nỗi chung của mọi người. Đó là cảnh trong bệnh viện của những người  nhà bệnh nhân:

          Thời tiết đêm nay tám độ xê

          Người nhà nằm vất vưởng bên hè

          Chiếu chiếc, chăn đơn sao ngăn rét

          Mưa bay lất phất không mái che…

                            Vào viện

          Cả hành lang hầm hập

          Hệt như lò xông hơi

          Hơi thuốc và hơi người

          Mỗi giường hai người bệnh

          Nhễ nhại mồ hôi tuôn

                           Thăm em ở bệnh viện               

                   Tác giả không thể làm ngơ trước “ Nỗi đau thế thái nhân tình”. Nhưng bản chất một người lính, tinh thần lạc quan của một sĩ quan vẫn thường trực để anh có thể tự khuyên mình và nhắc mọi người :

                   Hãy nhìn phía trước và tin tưởng

                   Xã hội ngày mai sáng lung linh

                                      Nỗi đau thế thái nhân tình

Tuyển tập thơ của Trần Bá Dũng là niềm riêng của một người lính, nhưng cũng là nỗi chung của những người đồng đội, và cả những người thuộc các ngành nghề khác nhau trong xã hội. Bởi thế, niềm riêng ấy chắc chắn sẽ giành được sự cảm thông, chia sẻ và đồng vọng, đồng tình của bạn đọc yêu thơ.

                                                Hà Nội, 22 tháng 4 năm 2016
In trong Văn Mới số 9 năm 2016