CHÓ SÓI VÀ CỪU TRONG THƠ NGỤ NGÔN
CỦA LA PHÔNG TEN
(Trích)
H.
Ten
Vũ Nho
1.
Sách giáo khoa ngữ văn 9 tập hai có bài Chó sói và cừu trong thơ ngụ ngôn
của La Phông ten của nhà phê bình nghiên cứu văn học Pháp kiêm triết gia,
sử gia H. Ten. Đây là một đoạn trích nhỏ
trong công trình nghiên cứu La Phông ten và thơ ngụ ngôn của ông xuất
bản năm 1853.
Để
có thể nắm được đoạn trích nhỏ này,
người học cần nắm được nội dung những bài thơ ngụ ngôn của La Phông ten
có liên quan đến hình tượng Cừu và Chó Sói. Theo PGS.TS. Lộc Phương Thuỷ,
chuyên gia nghiên cứu văn học Pháp, thơ ngụ ngôn của La Phông ten có 3 tập gồm 12 quyển với tổng số 238 truyện
ngụ ngôn.
Trong
số đó chỉ có 3 truyện có nhân vật Sói và Cừu ( một truyện đã được
Tú Mỡ dịch và in trong sách giáo khoa Ngữ văn 9). Hai truyện khác thì có một
truyện liên quan trực tiếp đến Sói và Cừu. Đó là truyện nói về cuộc hoà hoãn
giữa Sói và Cừu sau cuộc chiến kéo dài hàng ngàn năm. Hai bên trao đổi tù binh.
Phía Sói nhận về những con Sói con. Phía Cừu nhận về những con chó chăn Cừu.
Một thời gian sau khi hoà bình, những
con Cừu mập mạp nhất đàn bỗng tự nhiên biến mất. Kết luận là không bao giờ có
hoà bình giữa những kẻ thù truyền kiếp. Một truyện khác nói về người chăn Cừu
và đàn Cừu có liên quan đến Sói.
Không
có một truyện ngụ ngôn nào nói riêng về Cừu hay nói về Cừu với những con vật
khác.
Có
những 14 truyện có nhân vật Sói. Khi thì là Sói và Ngựa; khi là Sói với người;
khi là Sói với người đi săn; Sói với người chăn Cừu; Sói và Cáo (2 truyện); Sói
và con Chó gầy; Sói, người mẹ và đứa con; Sói, dê cái, dê con; Sói, Ngựa và
Cáo; Sói trở thành người chăn Cừu...Như vậy Sói là một nhân vật quan trọng,
xuất hiện nhiều trong thơ ngụ ngôn của la Phông ten, tần suất xuất hiện cao hơn
hẳn Cừu.
Nhận
xét của H.Ten là nhận xét dựa trên 17 truyện trên chứ không phải chỉ là một
truyện mà chúng ta có trong tay. Tuy vậy
cần thấy rằng khi nhà nghiên cứu, phê bình đã khái quát về hình tượng Cừu và
chó Sói trong thơ ngụ ngôn của La Phông
ten thì Sói và Cừu trong một truyện
cụ thể cũng phải thể hiện đúng tinh thần khái quát đó. Có như thế thì việc
khái quát của nhà phê bình mới có giá trị.
2.
Đây là một đoạn trích trong cuốn sách chứ không phải là một bài viết độc lập,
vì vậy cần xác định đoạn trích chia làm
hai phần (không nên tìm bố cục của bài nghị luận). Phần đầu cũng là trích chứ
không phải mở bài của một bài nghị luận cho nên mới bắt đầu ngay bằng “Giọng
của chú cừu non tội nghiệp mới buồn rầu và dịu dàng làm sao!”. Phần đầu nói về
hình tượng Cừu(từ đầu cho đến ...với bao nỗi buồn rầu và tốt bụng như thế...),
phần sau tiếp đến hết nói về hình tượng
Sói.
3.
Tác giả H. Ten đã so sánh hai cách nhìn nhận cùng một đối tượng của nhà vạn vật
học (nhà khoa học trong lĩnh vực Sinh học) và nhà thơ.
Nhà
khoa học xem xét và mô tả đối tượng hoàn toàn khách quan. Buy- phông chỉ nhìn
thấy Cừu là con vật ngu ngốc và sợ sệt. Đoạn văn của Buy -phông được tác giả
trích chỉ nói về tính sợ hãi và ngu ngốc của Cừu mà thôi.
Đến
đây, có một vấn đề là chúng ta có thể
trả lời câu hỏi rằng Buy phông nói như thế
đúng hay không? Đặt câu hỏi như
vậy là một cách làm khó cho các em. Bởi vì, ngay cả người dạy các em thì phần lớn, cũng chỉ mới ngó thấy con Cừu trong
phim ảnh. Vậy, câu hỏi ở đây là : H. Ten đã đánh giá những nhận xét của Buy
phông như thế nào? Câu trả lời các em dễ dàng tìm thấy trong văn bản. Mọi
chuyện ấy đều đúng (sách giáo khoa, tr.39, dòng 5 trên xuống).
Nhà
phê bình khẳng định Buy-phông đúng, nhưng ông thêm là loài Cừu còn thân thương
và tốt bụng nữa. Ông khẳng định rằng đấy là điều mà nhà thơ La Phông-ten nhìn
nhận có chỗ khác với nhà vạn vật học. La Phông ten động lòng thương cảm chúng,
nhìn thấy chúng thân thương và tốt bụng.
Phần hai, đối với loài Sói, H. Ten cũng so sánh tương tự như vậy.
Nhưng
về cách triển khai lập luận có khác phần một.
Phần
một nêu dẫn chứng về chú Cừu non, sau đó dẫn nhận xét của Buy phông. Tiếp theo,
nhận xét về cách đánh giá của La Phông-ten.
Phần
hai bắt đâù bằng nhận xét về Sói trong thơ La Phông-ten. Đây là con Sói nói
chung với các đặc điểm đáng thương,
khốn khổ, bất hạnh bởi vì đói dài và luôn luôn bị ăn đòn.
Tiếp
theo là Sói trong con mắt nhìn của nhà vạn vật học. Đoạn trích văn Buy- phông cho thấy Sói thật đáng
ghét, sống có hại, chết rồi thì vô dụng.
Nhà
phê bình tiếp tục quay trở lại với thơ La Phông ten. Nhà thơ, do phóng khoáng
hơn nên còn phát hiện ra những khía cạnh khác. Đó là Sói tuy độc ác
nhưng cũng khổ sở, tuy trộm cướp nhưng thường bị mắc mưu.
Một lần nữa các nhìn nhận của nhà khoa học và
nhà văn có sự khác biệt. Mà điều khác biệt cơ bản nhất là nhà văn đã nhìn đối
tượng bằng sự động lòng. Với Cừu như
vậy, cả với Sói cũng như vậy.
Điều đáng chú ý là nhà nghiên cứu H. Ten đã
không đối lập hai cách nhìn đó, mà chỉ nêu ra những “khía cạnh khác” trong cách
nhìn của nhà thơ.
4.
Vậy thì Cừu trong thơ của La Phông ten có đúng là vật thân thương và tốt bụng
không?
Để
trả lời câu hỏi này, có thể dùng hình ảnh Cừu trong bài trích “ Chó Sói và
chiên con”. H.Ten đã khẳng định giọng của Cừu “buồn rầu và dịu dàng làm sao!”.
Chú Cừu non đã “khiêm tốn” chọn chỗ thấp của nguồn nước để không làm đục. Chú
lễ phép thưa gửi và viện dẫn những lí do hết sức xác đáng khiến cho Sói không
thể bắt bẻ. Chú Cừu chẳng sợ sệt mà cũng không hề ngu ngốc. Chú
cứ hồn nhiên nói rõ sự thật. Rõ ràng chú Cừu non thật đáng thương mến đối với
bạn đọc.
5.
Thế còn nhân vật Sói, có đúng Sói trong thơ La Phông ten là kẻ ngu ngốc đáng
cười ( hài kịch về sự ngu ngốc) như H.
Ten đã khái quát?
Tên
Sói trong bài thơ là tên đang đói meo,
đi lảng vảng (dạ trống không, Đói, đi lảng vảng kiếm mồi). Gặp Cừu, thế là hống
hách: động dại bời bời thét vang. Rõ là một gã quen cậy thế bắt nạt.
Nhưng, ngay ở đây, La Phông ten đã cho thấy Sói là một gã ngu ngốc đáng cười.
Cái
ngu thứ nhất buồn cười là Sói hạch Cừu làm đục nước, trong khi Cừu đứng ở
dưới nguồn hơn hai chục bước.
Cái
ngu thứ hai buồn cười là trước sự thật rành rành mà Cừu nêu ra, Sói gầm lên, cố đổ lỗi cho Cừu và đưa lí do khác
là Cừu nói xấu năm ngoái.
Cái
ngu thứ ba buồn cười là khi Cừu nói rằng
năm ngoái chưa sinh, hiện còn đang bú mẹ thì Sói lại nghĩ bừa ra một tội lỗi
khác là anh của Cừu nói xấu.
Cái
ngu thứ tư là khi Cừu thanh minh không có anh em thì Sói kết tội cả họ nhà Cừu,
lại kết tội luôn cả chó, người, cùng nhau một thói.
Cuối
cùng là không cần lí do gì hết, Sói là
kẻ mạnh nên cái lí phải thuộc về nó, nó có quyền ăn thịt mà không có một lí do
nào xác đáng cả.
Như
vậy, Sói trong bài thơ cụ thể này hoàn toàn đúng như khái quát của nhà
phê bình H. Ten về Chó Sói và Cừu trong
thơ ngụ ngôn của La Phông ten.
6.
Đây là bài học về đoạn trích văn bản nghị luận văn chương của nhà nghiên cứu
phê bình H.Ten. Đối tượng chính phải là những lập luận, dẫn chứng, phân tích
của H. Ten. Nhưng những lập luận và nhận định ấy dựa vào hệ thống tác phẩm của
La Phông ten. Biết các nội dung những
tác phẩm của nhà ngụ ngôn về Sói và Cừu là cần thiết. Đồng thời sử dụng một
truyện ngụ ngôn để minh hoạ cho những nhận định cũng hết sức quan trọng. Vấn đề
là ở chỗ không sa đà vào các nội dung
những truyện ngụ ngôn có Cáo và Sói, đồng thời cũng không sa đà vào phân tích một tác phẩm cụ thể là
Chó Sói và Chiên con. Có như vậy thì bài học mới đạt được kết quả.
4/2004
V.
Nh.
Chào thầy ! Lâu quá rồi, dạo này thầy khỏe không ? Bây giờ em hay vào facebook nên ít ghé thầy. Chắc thầy quên em rồi ?!
Trả lờiXóaChào thầy ! Lâu quá rồi, dạo này thầy khỏe không ? Bây giờ em hay vào facebook nên ít ghé thầy. Chắc thầy quên em rồi ?!
Trả lờiXóaTên của bạn là THANH HƯƠNG
XóaNgười của xứ HUẾ...dễ thương đó mà
Trước hay vào quán của ta
Bình luận bát ngất...thực là đáng yêu
Từ ngày Yahoo mất tiêu
Hôm nay mới gặp là điều...rất hay
Từ nay theo địa chỉ này
Thanh Hương cứ "quậy" như ngày...xửa xưa!