Nhớ ngõ 275 đường Âu Cơ

Nhớ ngõ 275 đường Âu Cơ

(Tản văn)

Kính tặng nhà Bảo tàng văn học Việt Nam.

Nguyễn Thị Lan

            Nằm trong lòng làng Quảng Bá xưa, nay thuộc phường Quảng An quận Tây Hồ thành phố Hà Nội, con ngõ nhỏ dài khoảng bốn, năm trăm mét này có nhà Bảo tàng văn học Việt Nam. Nơi đây là một địa chỉ quen thuộc với nhiều người viết văn và yêu văn chương của cả nước bởi những "trầm tích" văn hoá chứa trong nó và cũng bởi khung cảnh thiên nhiên thật tuyệt vời.

            Trước khi đi dự lớp tập huấn về lý luận phê bình, tôi được anh bạn đồng môn - nhà thơ ĐQT, gọi điện "rủ": "Đến đây đi, ở đây đẹp lắm!". Vốn yêu thích thiên nhiên và trong tâm trạng háo hức sắp đến lớp, thế là từ quê nhà vượt qua hơn 70 km tôi đến đây. Thật khó mà diễn tả hết sự ngỡ ngàng của tôi khi bắt đầu từ đường Âu Cơ, xuống dốc, đi vào ngõ nhỏ.

            Giữa lòng thành phố ồn ào náo nhiệt, người xe như mắc cửi, ngõ 275 thật mát mẻ, thanh bình, tĩnh lặng - một khoảng tĩnh lặng hiếm có ở chốn đô thành. Bước chân đến đây bạn sẽ đi thật thong thả, trân trọng những gì thuộc về nơi đây như món quà hiếm hoi của thiên nhiên ban tặng. Đến đây các văn nghệ sĩ sẽ có một khoảng lặng cần thiết để sống chậm, để nghĩ suy và cảm xúc, để học tập và sáng tạo.

            ... Một con đường nhỏ yên tĩnh mát rượi những bóng cây. Nhiều ngôi nhà trong ngõ lùi vào nằm cách mặt đường, nép mình bên những hàng cây tùng bách diệp, cau... vươn lên cao vút. Những cổng phủ kín dây leo với những chùm hoa rất dễ thương, buông một vẻ đẹp lãng mạn. Ngõ vắng, rất ít người qua lại. Trong ngõ, hầu như không có hàng quán, cửa hiệu. Nếp sống đô thị không tràn vào nơi đây. Con ngõ nhỏ không phải là nơi mua bán trao đổi mà là nơi nghỉ dưỡng. (Rất nhiều khách nước ngoài thuê nhà ở đây để làm việc và ở). Nó như một con ngõ ẩn cư của những ngôi biệt thự xinh xắn.

            Ngõ 275 là ngõ của cây, nói như một người dân sở tại: "Ở đây chỉ có cây...". Đến đây, bạn sẽ được đắm chìm trong "cõi lá" xôn xao với ngót ba chục loài cây gồm những cây bóng mát như: thông, phượng vĩ, sấu, lược vàng, tre, trúc, đa... đến những cây ăn quả như: bưởi, ổi, xoài, hồng bì... rồi cây hoa, cây dây leo. Phần lớn những cây này có gốc gác nội địa nhưng cũng có những cây như cây Ô xa ca... nhập ngoại về.

            Trước cửa nhà Bảo tàng có hai "cụ" cây là cây phượng và cây ổi. Cây phượng rất to, gốc xù xì, thân mốc thếch, tán lá rộng che rợp cả một góc đường. Bây giờ đang là mùa thu, mùa hè rực rỡ đã qua đi, cây không còn nhiều những chùm hoa đỏ rực như lửa nữa, lấp ló trong tán lá xanh, một chùm hoa nhỏ còn sót lại như cố níu kéo mùa hè. Cây ổi chắc cũng già lắm rồi. Nghe nói xưa kia đây là một vườn ổi. Bây giờ chỉ còn cây ổi găng chíu chít những quả trên cành, hương ổi chín thơm ngát, sau một đêm mưa gió, sáng ra quả rụng đầy hè.

            Ngõ 275 còn là ngõ hoa. Làng Quảng Bá xưa kia là làng trồng hoa nổi tiếng ven hồ Tây cùng với những làng Nghi Tàm, Nhật Tân. Nơi đây là thế giới của hoa với những cây hoa đường phố, những dây hoa leo, những chậu hoa rải rác trên hè. Hoa ở đây rực rỡ đủ sắc màu, từ màu tím của hoa bìm bìm, hoa rau muống, hoa bằng lăng đến màu vàng của hoa giáng hương, hoa hoàng lan, hoa mướp; rồi màu trắng của hoa ngọc lan, hoa thuỷ tiên, hoa nhài, hoa mộc, hoa mai; màu hồng của hoa đào, hoa hồng gai; màu đỏ của hoa lộc vừng, hoa phượng; màu tím đỏ của hoa giấy, hoa mười giờ, hoa dâm bụt... Bốn mùa, hoa lần lượt đua nhau khoe sắc. Người đi dạo trong ngõ ngắm hoa, thấy lòng xao xuyến, chợt nhớ đến câu thơ của Thi Hoàng: "Không có hoa ta không thành người lương thiện", bỗng thấy như gặp Đà Lạt ở đâu đây...

            Nhưng đẹp nhất mùa này có lẽ là cây lộc vừng trước cửa ngôi nhà số 36. Cây rất nhiều hoa, những chùm hoa đỏ dày đặc buông xuống dịu dàng, bông hoa không khác gì bông pháo hoa vừa bùng nổ trên bầu trời; từng cánh hoa mỏng manh rơi chầm chậm như những giọt mưa thu. Dưới mặt đất là một thảm hoa phủ dày kín một khoảng vỉa hè. Về đêm, hoa lộc vừng không chỉ khoe sắc mà khoe cả hương, một mùi hương dịu dàng, man mát...

            Dọc con đường nhỏ cạnh hồ Quảng Bá (bên kia là làng Nhật Tân trồng đào) có những ngôi nhà xinh xắn với tường rào gạch mộc sơ sài (sự sơ sài mộc mạc cố ý), với những vườn đào, vườn trúc xanh mướt. Con người ở đây sống giữa thiên nhiên, chan hoà cùng thiên nhiên.

            Đến ngõ 275 ta gặp cái "hồn làng" trong phố. Bất chấp ngoài kia những ồn ã, những vội vàng, những chen lấn chật chội, con ngõ này như có một "bầu trời khác", một "thế giới khác" trong trẻo, an lành.

            Một ngày ở đây thanh thản trôi trong tiếng gà gáy sớm, tiếng chim ríu rít; trong hương hoa ngọc lan, trong mùi ổi chín, trong sắc xanh êm đềm, trong chùm hoa buông hững hờ trước hiên nhà...

            Nhưng có cảnh nào không gợi nhớ con người. Ngõ 275 cách đây mấy chục năm từng có "Nhà sáng tác Quảng Bá", "ngôi đền thiêng", một địa chỉ thân thuộc của nhiều nhà văn lớp những năm đầu chống Mỹ. Những người lớn tuổi ở đây còn nhớ một ông Nguyễn Đình Thi, một ông Tô Hoài, một ông Đốc Hồng (Nguyên Hồng) làm giám đốc Nhà sáng tác, và bây giờ một ông Hữu Thỉnh, giám đốc đầu tiên của nhà Bảo tàng. Đây là nơi khởi tạo nhiều giá trị văn chương, nơi ươm mầm nhiều tài năng văn học.

            Quảng Bá còn là nguồn cảm hứng thi ca cho những thi sĩ từng đến và học tập ở nơi đây. Ta gặp một Xuân Quỳnh nồng nàn yêu thương trong bài thơ "Mùa hoa doi":

                        "Bây giờ mùa hoa doi

                        Trắng một vùng Quảng Bá

                        Sóng ven hồ cứ vỗ

                        Xanh một vùng cây che"

            Cây doi không còn nữa, người làm thơ đã đi xa, nhưng vẫn còn mãi một mùa hoa doi nở trắng trong trái tim người yêu thơ.

            Ta gặp một Thái Bá Tân đầy hoài niệm khi trở về vườn cũ, chốn xưa trong bài thơ "Nhà sáng tác Quảng Bá":

                        "Một thời xanh, rợp lá

                        Đầy tiếng trẻ và hoa

                        Khu vườn nay tàn tạ

                        Vẹo xiêu mấy vách nhà

                        ...        

                        Lòng buồn buồn im lặng

                        Trên viền đất tôi ngồi

                        Kỷ niệm như đốm nắng

                        Đang chập chờn trước tôi

                        Một phần đời đẹp nhất

                        Tôi bỏ lại nơi này

                        Và những gì để mất

                        Tôi cố tìm hôm nay"

            Cũng như Thái Bá Tân, có bao nhà văn nhà thơ đã có "một phần đời đẹp nhất" gửi lại nơi này và giờ đây đang "đi tìm thời gian đã mất"?

            Là một kẻ đến muộn nơi đây, đi trong khuôn viên nhà Bảo tàng tôi lại nghĩ đến bao nhà văn, nhà thơ, những "hội viên sáng lập" ra Hội Nhà văn Việt Nam, những tài năng lớn của văn học nước nhà. Họ đã từng sống, học tập và viết ở đây. Đứng trước cây ổi tôi bâng khuâng thầm hỏi: Đã có bao nhà văn đã từng ngắm cây, đã từng hái quả?

            Như một sự tiếp nối truyền thống, trên nền Nhà sáng tác Quảng Bá cũ, nhà Bảo tàng văn học Việt Nam được dựng lên. Nằm trọn vẹn trong không gian văn hoá hồ Tây, mặt tiền hóng gió từ hồ Quảng Bá, nhà Bảo tàng vừa cao lớn uy nghi đẹp đẽ, vừa trầm mặc thâm nghiêm. Công trình này gồm hai hạng mục: Bảo tàng (3 tầng) và Trung tâm văn hoá (6 tầng). Nếu nhà Bảo tàng phục vụ nhu cầu nghiên cứu, học tập, tham quan và hưởng thụ văn hoá của công chúng thì Trung tâm văn hoá lại rộng mở đón những văn nghệ sĩ xa gần của cả nước về bồi dưỡng, tập huấn nghiệp vụ.

            Với chức năng biên niên suốt 20 thế kỷ văn chương gồm văn học dân gian và gần 1000 năm tồn tại và phát triển của văn học viết, khách đến chiêm quan Bảo tàng khi về có cảm giác như vừa được xuyên qua lịch sử văn học nước nhà với 40.000 hiện vật, với những tác giả tiêu biểu nhất, những tác phẩm xuất sắc nhất của văn chương nước Việt. Nhà Bảo tàng đã làm cho mảnh đất này trở nên "thiêng liêng" hơn với những người cầm bút và người đọc.

            ... Ôi ngõ 275 đường Âu Cơ, giờ đây xa ngõ nhỏ rồi tôi mới hiểu con ngõ ấy đã ở lại một góc nho nhỏ trong trái tim tôi. Chiều nay nhớ về nơi ấy, chợt lòng tôi run lên câu hát: "Ngõ nhỏ, ngõ nhỏ, hồn tôi ở đó..."

Hải Dương, mùa Thu 2014