Điểm sách
Nguyễn Ngọc Thiện với “Văn
chương, Nghệ thuật và Thẩm mỹ tiếp nhận”
Pgs tskh Nguyễn Nghĩa Trọng
Hà Nội 8/9/2015
PGS, TS Nguyễn Ngọc Thiện là
người say mê văn chương. Từ trẻ khi học đại học đã có khuynh hướng nghiên cứu
lý luận văn học nghệ thuật. Tốt nghiệp đại học năm 1967 ông được giới thiệu đến
công tác tại Viện Văn học. Hai mươi năm sau Nguyễn Ngọc Thiện là tiến sĩ chuyên
ngành Lý luận Văn học có 4 năm tu nghiệp tại Cộng hòa dân chủ Đức. Trở lại Viện
Văn học, ông làm Trưởng phòng Lý luận văn học. Từ 1996 đến 2003 kiêm nhiệm Thư
ký tòa soạn rồi Phó tổng biên tập Diễn đàn văn nghệ Việt Nam. Tháng 7 năm 2006
đến nay đảm nhiệm Tổng biên tập tạp chí nói trên, tháng 9/2003 tham gia Hội
đồng Lý luận, phê bình văn học nghệ thuật Trung ương và tháng 9/2005 là ủy viên
Hội đồng Lý luận, phê bình Hội nhà Văn.
Khoảng mười năm lại đây PGS, TS Nguyễn
Ngọc Thiện còn góp sức hướng dẫn, phản biện luận văn, luận án các học viên cao
học, nghiên cứu sinh ở một số trường Đại học. Ông hoạt động tích cực, năng nổ
trong lĩnh vực nghiên cứu, phê bình lý luận văn học nghệ thuật, viết nhiều tiểu
luận, bài báo về văn học đương đại, chủ biên nhiều công trình Lý luận, Phê bình
văn học Việt Nam từ đầu thế kỷ XX đến 1945 rồi Lý luận, Phê bình 1945 – 1975 và
1975 - 2000. Năm 2013 ông được Giải thưởng của Hội đồng Lý luận, Phê bình văn học
nghệ thuật Trung ương. Là nhà văn, nhà báo, nhà nghiên cứu Lý luận, phê bình
ông đọc nhiều, viết nhiều, tham gia đánh giá, thẩm định nhiều sách báo và công
trình nghiên cứu văn chương. Không kể những công trình chủ biên và in chung ông
đã in riêng 6 cuốn sách dày dặn có nội dung phong phú bàn về lý luận văn chương
nghệ thuật, phong cách, tài năng nghệ sĩ, sự vận động và đời sống lý luận phê
bình ở nước ta thời hiện đại và đương đại. Cứ trung bình 5 năm ông cho chào đời
một cuốn in riêng. “Văn chương, Nghệ thuật và Thẩm mỹ tiếp nhận (Tiểu luận phê
bình)” vừa xuất bản tháng 9/2015 là cuốn
mới nhất của ông “tuyển chọn các bài tiểu luận, phê bình, chân dung văn học…
chủ yếu” (tr.9) được ông viết trong khoảng 5 năm (2010 - 2015). Sách dày 424
trang khổ 14,5x20,5 cm, do NXB Hội Nhà Văn phát hành gồm ba phần lớn: Phần I là
tiểu luận, phê bình văn chương nghệ thuật Việt Nam hiện đại (219 tr.) gồm 17
bài bàn nhiều vấn đề từ “Đề cương về văn hóa Việt Nam và vấn đề dân tộc hóa
tiếng nói và chữ viết”, vấn đề người đọc - tiếp nhận, về tác phẩm của Hải
Triều, Lê Trang Kiều, vấn đề tiếp thu Lý luận văn học nước ngoài, Thực trạng
phê bình văn học nghệ thuật hiện nay… đến các “Tác phẩm đầu tay của bốn cây bút
nữ nghiên cứu phê bình văn học”, “Hoàng Trinh – nhà Lý luận, phê bình văn học
hàn lâm”, “Thầy Hoàng Xuân Nhị - nhà
nghiên cứu, dịch giả cần mẫn, nhà giáo tận tụy”… Ở phần này ông còn nói đến
“Xung quanh việc hướng dẫn người học Văn chọn đề tài Khóa luận, Luận văn, Luận
án” và “Từ một công trình ngụy khoa học, lệch lạc về tư tưởng học thuật”. Phần
II 127 tr. Viết về “Ma Văn Kháng - Đời văn và tác phẩm” gồm 12 bài nói đến “tác
gia văn học lực lưỡng” của văn học Việt Nam đương đại. Đó là “một cây bút văn
xuôi sung sức, một đời văn sáng tạo”, một “Nhà văn với nghề văn: Khát vọng về
cái Đẹp, lòng nhân ái, cảm xúc huyền diệu, công sức về câu chữ”. Nguyễn Ngọc
Thiện rất yêu mến Ma Văn Kháng. Ông đọc tất cả truyện ngắn, tiểu thuyết của nhà
văn để bàn đến “Tiểu thuyết về đề tài dân tộc và miền núi của Ma Văn Kháng” rồi
các truyện ngắn ở “Thanh minh trời trong sáng”, “Một mối tình si” để nhận diện
“con người giữa dòng xoáy những ham muốn
đời thường”, “Bóng đêm và nghệ thuật tự sự tổng hợp mới của Ma Văn Kháng”, “Về
tiểu thuyết Ngược dòng nước lũ” và cuốn hồi ký “Năm tháng nhọc nhằn, năm tháng
nhớ thương”. Ông hỏi chuyện nhà văn Ma Văn Kháng, đọc bản thảo hồi ký của nhà
văn. Có thể nói ông thành bạn thân thiết của nhà giáo, nhà văn Đinh Trọng Đoàn.
Cả phần II cuốn sách là những trang viết sâu sắc, đậm đà tính nhân văn, tri âm
tri kỷ.
Phần
III 62 tr. “Về báo chí văn nghệ”. Với tư cách Tổng biên tập, PGS, TS Nguyễn
Ngọc Thiện khái quát thành tựu 20 năm với 200 số tạp chí Diễn đàn Văn nghệ Việt
Nam như “một cầu nối và bạn đồng hành trên mặt trận văn nghệ”, đồng thời cũng
chỉ ra cần “tăng cường dung lượng và chất lượng bài viết Lý luận phê bình văn
nghệ trên Tạp chí”. Bàn đến “Thực trạng và mấy vấn đề về báo chí văn học” có lẽ
trong tư cách thành viên của hai Hội đồng Lý luận phê bình văn học nghệ thuật
Trung ương và Hội Nhà Văn, những bài viết ở đây có tính định hướng và khái quát.
Đọc
từ đầu đến cuối cuốn sách có thể thấy công sức lao động miệt mài, say sưa của
tác giả đã đưa lại cho bạn đọc một tinh thần khoa học nghiêm túc, cẩn trọng.
Ông theo đúng “tinh thần và phương pháp làm việc khách quan, thực chứng, không
ngại tranh biện để phát huy dân chủ trong học thuật” (tr.220) mà ông đã tiếp
nhận từ các giáo sư Đinh Gia Khánh, Hà Minh Đức khi ở trường đại học và trong quá
trình học tập ở trời Tây. Những trang viết của ông đủ sức thuyết phục và độ tin
cậy xác thực cho người đọc. Ông viết kỹ các phần lịch sử, các luận cứ, luận
chứng. Phần thẩm bình cũng khá đậm đà, có chút gì ưu ái với các cây bút nữ.
Ngòi bút Nguyễn Ngọc Thiện đầy ân tình với các Thầy, các bạn. Ông còn rất sung
sức trong lĩnh vực nghiên cứu văn chương nghệ thuật. Xin trân trọng giới thiệu
cùng bạn đọc.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét