VỀ CÁC BÀI THƠ CHÚC TẾT VÀ BÀI THƠ CHÚC TẾT 1947 CỦA BÁC
Vũ Nho
THƠ
CHÚC TẾT XUÂN ĐINH HỢI – 1947
Hồ Chí
Minh
Cờ đỏ sao vàng tung bay
trước gió,
Tiếng kèn kháng chiến vang
dậy non sông.
Toàn dân kháng chiến, toàn
diện kháng chiến,
Chí ta đã quyết, lòng ta đã
đồng.
Tiến lên chiến sĩ! Tiến lên
đồng bào!
Sức ta đã mạnh, người ta đã
đông.
Trường kỳ kháng chiến, nhất
định thắng lợi!
Thống nhất độc lập, nhất
định thành công!
Người Việt ta có mỹ tục chúc Tết.
Nối tiếp truyền thống đó, bác Hồ cũng làm thơ để chúc Tết. Cảm hứng làm thơ chúc Tết là một cảm hứng
liên tục trong cuộc đời làm thơ của Bác. Kể từ năm 1942, sau khi người trở về lập căn cứ địa Cách mạng ở
Cao Bằng cho đến khi “lên đường theo tổ
tiên” ( Tố Hữu) năm 1969, Bác đã làm 25 bài thơ chúc Tết. ( Chỉ có 3 năm gồm các năm 1955, 1957, 1958 là Bác không có
thơ chúc Tết). Cố nhiên, các bài thơ chúc Tết khi làm ở Cao Bằng chỉ được lưu
truyền trong các tờ báo bí mật và trong tài liệu tuyên truyền. Bài thơ chúc tết
năm 1947 có một ý nghĩa đặc biệt. Đó là bởi vì bài thơ được làm sau khi nước Việt
Nam Dân Chủ Cộng Hòa ra đời. Đó là bài thơ ra đời sau khi cả nước bước vào cuộc
trường kì kháng chiến chống thực dân Pháp tháng 12 năm 1946. Bài thơ này được làm sau khi Bác viết lời kêu
gọi Toàn quốc kháng chiến và lời kêu gọi này được phát trên đài ngày 20 tháng
12 năm 1946. Và đặc biệt nhất, bài thơ này được Bác trực tiếp đọc trên đài truyền
đi cả nước. Lịch sử của Đài tiếng nói Việt nam có ghi : “Ngày 21/1/1947:
Hồ Chủ tịch đến Đài Tiếng nói Việt Nam đọc thơ chúc Tết gửi đồng bào và chiến
sĩ cả nước. Hồ Chủ tịch viết tặng sư cụ chùa Trầm mấy chữ trên giấy hồng điều:
“Kháng chiến tất thắng, kiến quốc tất thành”. Cũng tại đây, Đài Tiếng nói Việt
Nam đã ghi âm lời Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi đồng bào và chiến sĩ Nam Bộ”. Như vậy có thể nói bài thơ chúc Tết
của Bác năm 1947 là bài thơ đầu tiên được quảng bá rộng rãi trên sóng của Đài Tiếng Nói Việt Nam.
Theo các đồng chí được gần gũi với
Bác, thì Bác rất quan tâm đến Tết của đồng bào và chiến sĩ. Thường thì trước Tết ba tháng, Bác đã
nhắc nhở các cơ quan, ban, ngành chuẩn bị Tết cho nhân dân. Riêng Bác cũng tự
mình chuẩn bị sớm ba việc: tìm ý thơ cho bài thơ mừng năm mới; nhắc văn phòng
chuẩn bị thiếp “Chúc mừng năm mới” để kịp gửi đến những nơi xa xôi nhất, kể cả
bộ đội ở các vùng rừng núi, hải đảo và cán bộ công tác ở nước ngoài, và cuối
cùng là một chương trình đi thăm hỏi, chúc Tết nhân dân, các cơ quan, đơn vị,
một chương trình riêng mà chỉ Bác và các đồng chí cảnh vệ biết.
Thơ chúc Tết của Bác thường có tóm
tắt tình hình đất nước, nhiệm vụ của
cách mạng và lời chúc thành công. Hầu hết các bài thơ chúc tết của Bác có nội dung “Vừa là kêu gọi, vừa là mừng Xuân” ( thơ chúc Tết, 1952, thơ chúc Tết
1964). Bài thơ chúc Tết 1947 là sự tiếp nối “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến” của Người và có phát triển thêm.
Trong lời kêu gọi, Người khẳng định chúng ta không thể tiếp tục nhân nhượng, phải
nhất tề đứng lên kháng chiến. Kháng chiến nhất định thẳng lợi. Trong thơ, Người mở rộng
tinh thần của “Lời kêu gọi” bằng cách tóm lược tình hình kháng chiến “Tiếng kèn kháng chiến vang dậy non sông”.
Người khẳng định sức mạnh của cuộc kháng
chiến: Ý chí và tinh thần đoàn kết của chúng ta rất cao.Thế và lực của chúng ta
đã mạnh :
Chí ta đã quyết, lòng ta đã đồng
Sức ta đã mạnh, người ta đã đông
Hai câu thơ này có bốn từ “đã” khẳng định vị thế của
kháng chiến không phải là điều mong ước, mà là điều hiện thực. Ý chí, tinh thần
đoàn kết, sức mạnh và lực lượng con người đều đã đủ, đã sẵn sàng. Điều đó làm
cho mọi người tin tưởng vào thắng lợi của cuộc kháng chiến. Trong thơ chúc Tết, Bác
đưa thêm khẩu hiệu, cũng là đường lối kháng chiến:
Toàn dân kháng chiến, toàn diện kháng chiến
Và “Trường kì kháng
chiến nhất định thắng lợi”. Như vậy là đường lối kháng chiến của chúng ta đã
được Bác thể hiện trong thơ một cách ngắn gọn, súc tích và dễ nhớ, dễ thuộc : “Toàn dân, toàn diện và trường kì”.
Như đã nói, thơ
chúc Tết của Bác bao giờ cũng có phần “kêu gọi” như Bác đã nêu trong một bài thơ
chúc Tết của Người. Bài thơ chúc Tết năm 1947 cũng không ngoài tinh thần ấy. Bác
thay mặt cho Chính phủ kêu gọi:
Tiến lên chiến sĩ! Tiến lên đồng bào!
Một điều lí thú là, hầu hết các bài thơ chúc Tết của Bác thường
có các mục “Mừng” và “Chúc” theo truyền
thống của dân tộc ( Chúc đồng bào ta đoàn kết mau/ Chúc
Việt Minh ta càng tấn tới ( 1942); Rót
cốc rượu xuân mừng Cách mạng/ Viết
bài chào Tết, chúc thành công (
1944); Chúc xong thế giới đó đây/ Việt Nam độc lập chúc ngay đồng bào ( 1945); Mừng toàn
thể chiến sĩ đồng bào/ Mừng phe dân
chủ hòa bình thế giới; (1953) Mừng
nhà nước ta mười lăm xuân xanh/ Mừng đảng chúng ta ba mươi tuổi trẻ/ Chúc đồng bào ta đoàn kết thi đua/ Xây
dựng miền Bắc xã hội chủ nghĩa ( 1960); …)
Bài thơ chúc Tết
năm 1947 không có mục “chúc” và “mừng”
như thường lệ. Điều đó cho thấy sự đa dạng và linh hoạt trong các bài thơ chúc
Tết của Người. Mặt khác, bài thơ chúc Tết này là bài thơ nối tiếp tinh thần của
“Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến” như đã nói, cho nên tính chất “kêu gọi” được
Bác nhấn mạnh. Câu thơ “Tiến lên chiến
sĩ! Tiến lên đồng bào!” vừa như lời kêu gọi, nhưng cũng là mệnh lệnh tiến công
của vị chỉ huy kháng chiến tối cao. ( Không phải lúc nào trong thơ chúc Tết của
Người cũng có lời kêu gọi đồng thời là mệnh
lệnh. Mệnh lệnh “Tiến lên” này chỉ xuất hiện trong thơ chúc Tết 1947 và hai lần khác trong thơ chúc Tết 1968 và bài thơ
chúc Tết cuối cùng 1969 : Tiến lên! Toàn thắng ắt về ta. (1968) và Tiến
lên! Chiến sĩ, đồng bào/ Bắc Nam sum họp xuân
nào vui hơn ( 1969).
Giao thừa,
nghe Bác đọc thơ chúc Tết trên Đài tiếng nói Việt Nam đã trở thành quen thuộc với
mọi người trong thời gian dài. Trong trường
ca “Theo
chân Bác”, nhà thơ Tố Hữu viết:
Bác ơi!
Tết đến! Giao thừa đó
Vẫn đón nghe thơ Bác mọi lần
Năm 2017 đang đến gần. Bài thơ chúc Tết xuân Đinh Hợi của Bác
sẽ vừa tròn 70 năm. Cùng đọc lại những bài thơ chúc Tết khác và bài
“Thơ chúc Tết xuân Đinh Hợi 1947” của Bác cũng là
thể hiện tinh thần yêu kính, biết ơn lãnh tụ, đồng thời là một việc làm thiết
thực “học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh ”.
Tháng 12/2016
Bài in báo Văn Nghệ của Hội nhà văn Việt Nam số Tết Đinh Dậu
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét