Nhµ v¨n NguyÔn
Tu©n víi
Líp sinh viªn
®Çu tiªn khoa Ng÷ V¨n
®¹i häc sƯ ph¹m viÖt b¾c
vò nho
§ã lµ vµo mét sím mïa hÌ m¸t mÎ n¨m
1969. Líp sinh viªn ®Çu tiªn khoa Ng÷ V¨n trưêng §¹i häc Sư ph¹m ViÖt B¾c chóng
t«i gåm h¬n mét tr¨m anh chÞ em ®· ®ưîc nång nhiÖt ®ãn NguyÔn Tu©n. ¤ng bưíc
vµo héi trưêng trong tiÕng vç tay tưëng như kh«ng døt cña nh÷ng ngưêi mÕn mé.
H«m ®ã nhµ v¨n ®· dµnh trän mét buæi ®Ó nãi chuyÖn v¨n chư¬ng. ThÇy Vò Ch©u
Qu¸n chñ trư¬ng chóng t«i ph¶i "tèc kÝ" toµn bé nh÷ng buæi nãi chuyÖn
cña c¸c nhµ v¨n, nhµ th¬ ®Ó lµm tư liÖu cho m×nh vµ cho c¸c kho¸ sau.
Dưíi ®©y lµ bµi nãi cña nhµ v¨n
NguyÔn Tu©n. Chóng t«i muèn c«ng bè nh©n dÞp 35 n¨m thµnh lËp trưêng ®Ó thÓ
hiÖn lßng biÕt ¬n cña c¸c thÕ hÖ sinh viªn con em c¸c d©n téc miÒn nói víi nhµ
v¨n- ngưêi cã nhiÒu duyªn nî víi S«ng §µ- T©y B¾c.
T«i
thÝch gÆp c¸c ®ång chÝ, nh÷ng ngêi truyÒn b¸ c¸i tèt ®Ñp cña v¨n hãa, c¸i
trong s¸ng cña tiÕng nãi d©n téc. Ngưêi viÕt v¨n quý c¸c thÇy gi¸o nãi chung ,
nhưng ®Æc biÖt quý ngưêi gi¸o viªn d¹y v¨n. T«i tin sang n¨m t«i cßn søc ®i ®Õn
c¸c trưêng ®Þa phư¬ng. C¸i vui cña ngưêi viÕt kÝ lµ gÆp ®ưîc nh÷ng con ngưêi
®Çu tiªn cña trưêng Sư ph¹m ViÖt B¾c.
T«i
muèn nãi mét vµi ®iÒu cô thÓ. T«i ngµy xưa lµ ngưêi viÕt v¨n xu«i. ViÖc viÕt
v¨n kh¸c viÖc lµm th¬. T«i cã nhËn xÐt: ë v¨n häc d©n téc Ýt ngưêi chóng ta
kh«ng thiÕu t¸c phÈm, nhưng phÇn lín lµ th¬. Nã lµ c¸i thùc tÕ cho ta lưu ý.
V¨n xu«i lµ ®iÒu ta cßn ph¶i bËn t©m. Mét nÒn v¨n häc ph¸t triÓn ph¶i cã th¬
ca, cã v¨n xu«i. §ã lµ quy luËt ph¸t triÓn cña v¨n häc thÕ giíi. Ta cã th¬, ta
kh«ng coi thưêng th¬. Cuéc ®êi lín nªn ®ßi hái nh÷ng nhµ th¬ lín xøng ®¸ng víi
nã. V¨n hay ®¸ng quý, th¬ hay cµng quý. Nã cã kh¸c nhưng lµ anh em cïng cha mÑ
cña tiÕng nãi ViÖt Nam.
Ngµy
xưa t«i ®i häc, giê häc quèc v¨n tuÇn lÔ cã mét giê. §ã lµ giê ch¬i, nghØ
nhiÒu. Nhưng t«i thÝch giê ®ã. Lóc Êy t«i nhí nÒn v¨n xu«i lµm g× ®ưîc như b©y
giê. Bèn mư¬i n¨m nay v¨n th¬ ta tiÕn rÊt nhiÒu, sè lưîng nhiÒu, h×nh thøc ng«n
ng÷ trong s¸ng thËt lµ vưît bùc. T«i nhí lµ t«i thÝch viÕt v¨n. Bµi ®Çu tiªn
kho¶ng n¨m 1933, sau t«i trë thµnh ngưêi viÕt chuyªn nghiÖp n¨m 1937. TÝnh tuæi
nghÒ th× t«i lµm 32 n¨m.
Mét
ngưêi yªu nưíc, yªu tiÕng nãi nhÊt ®Þnh ph¶i cã ý nghÜ cô thÓ vÒ tiÕng nãi d©n
téc. Quan hÖ cña tiÕng nãi vµ ngưêi viÕt rÊt kh¨ng khÝt. ViÕt mét t¸c phÈm, v¨n
nghÖ sÜ nghÜ r»ng gãp g× cho kho b¸u cña d©n téc. §ã lµ hư¬ng ho¶ cña «ng cha
®Ó l¹i. Ta s¸ng t¹o ra, ta ®ãng gãp vµo. S¸ng t¹o dï mét tiÕng, mét c©u, mét
trang còng lµ phÇn ®ãng gãp. Hưëng tiÕng nãi, ph¶i ph¸t triÓn nã. S¸ng t¹o
kh«ng chØ thªm tõ, mµ lµ c¸ch nãi nh÷ng ch÷ s½n cã. -"Anh cã ®i xem phim
kh«ng?". §¸p "cã" hoÆc "kh«ng". Nhưng l¹i tr¶ lêi:-
T«i khã tr¶ lêi qu¸, thËt khã mµ tõ chèi. Hái l¹i vÉn như thÕ. §ã lµ c¸i phøc
t¹p phong phó cña cuéc sèng. Chóng ta lµm viÖc cho ng«n ng÷, gi¶ng v¨n, ®õng sî
nh÷ng c¸i phøc t¹p ®ã. Thùc ra, nhµ th¬ vµ ngưêi viÕt kh«ng muèn phøc t¹p hãa.
V× cuéc sèng phøc t¹p b¾t buéc ph¶i viÕt như vËy. Ngưêi ta hay nãi nÕp nghÜ cña
ngưêi d©n téc gi¶n ®¬n. Kh«ng ph¶i thÕ ®©u. Ph¶i ph©n biÖt gi¶n ®¬n vµ gi¶n dÞ.
NÕu kh«ng, mưêi n¨m sau, d¹y råi vÉn cßn hèi hËn. Cã anh gi¸o viªn ph¶n ®èi t¸c
gi¶ v× tõ mµ t¸c gi¶ dïng, anh ta kh«ng hiÓu, nªn chôp cho anh t¸c gi¶ lµ kh«ng
®¹i chóng. C¸c anh chÞ ®· chän con ®ưêng phông sù cho ng«n ng÷ v¨n häc, t«i nãi
thªm gi¶ng v¨n häc mÖt l¾m. NÕu kh«ng yªu th× khã lßng mµ lµm ®îc. Ngưêi lao
®éng nghÖ thuËt yªu nưíc. Ngưêi lao ®éng cho nghÖ thuËt còng ph¶i cã con ngưêi
yªu nưíc ë trong m×nh míi hiÓu ®ưîc. ë
to¸n ®¸p sè kh¸c. ë V¨n ®¸p sè kh«ng
như vËy. Mçi ngưêi cã c¸ch gi¶i kh¸c nhau vµ ®¸p sè kh¸c nhau, m×nh ph¶i theo
nhiÒu nªn mÖt. Trong nghÒ v¨n ai lưêi lao ®éng, ngưêi ta thÊy ngay. C©u ch÷
dïng như ngưêi kiÕm cñi. Ngưêi bã chÆt th× c©u hay. Ngưêi kh«ng biÕt bã th× rêi
r¹c vµ háng. Ngưêi viÕt v¨n cã tµi lµ lµm ®óng, nhưng ph¶i lµm hay.
Ph©n
tÝch néi dung lµ rÊt cÇn, nhưng ph©n tÝch nghÖ thuËt ph¶i ph©n tÝch kÜ, nÕu
kh«ng ta bá quªn chøc n¨ng cña ta. Ta nãi V¨n häc, l©u nay quªn mÊt v¨n chư¬ng.
Gi¶ng d¹y v¨n kh«ng ®ưîc bá sãt nã. V¨n lµ ®Ñp, chư¬ng lµ s¸ng. C¸i ®Ñp s¸ng
cña v¨n häc lµ mÜ häc. M×nh lµ gi¸o viªn v¨n ph¶i cã kiÕn thøc thÈm mÜ. NÕu
m×nh n©ng m×nh lªn, ta sÏ kh«ng sî mét
t¸c gi¶ nµo khã. C¸c ®ång chÝ lµm viÖc nghiªm tóc sÏ khuyÕn khÝch ngưêi viÕt,
b¾t hä kh«ng ®ưîc lưêi.
B©y
giê xin nãi vÒ nhµ v¨n NguyÔn Tu©n. Trong cuéc ®êi, V¨n vµ NghÖ lµ cña nh©n
d©n. §¶ng kh«ng cho anh tµi n¨ng, nhưng §¶ng cã kinh nghiÖm tæ chøc ®Ó mäi
ngưêi cã thÓ ph¸t triÓn tËn ®é tµi n¨ng. ViÕt v¨n lµ ph¶i lao ®éng nghÖ thuËt,
dïng tay, ch©n, tim, ãc. T«i lªn Hµ Giang 5 lÇn. T«i cèt lªn Lòng Có. §ưêng ®i
nói ®Ñp. T©y ngµy xưa gäi Hµ Giang lµ Thuþ SÜ cña B¾c bé. Sau chuyÕn ®i t«i
viÕt mét bµi ®¨ng ë b¸o Thèng NhÊt.(§ã lµ cã dông ý). T«i nãi Lòng Có, nhưng
nãi ®Þa lý cña nưíc ta. T«i thÝch ®i nh÷ng ngãc ng¸ch cña biªn giíi. NÕu Tæ quèc
lµ con ngưêi th× mòi Cµ Mau lµ ngãn ch©n c¸i cña Tæ quèc chưa kh« bïn v¹n dÆm.
Nãi Lòng Có kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn Cµ Mau. T«i hay dïng b¶n ®å, v× như vËy, ý
thøc cña m×nh vÒ kh«ng gian cô thÓ h¬n. T«i nghÜ, nưíc ta nhá nhưng kh«ng lïn.
Khi ra nưíc ngoµi cã ngưêi hái Tæ quèc anh ë kinh tuyÕn nµo, vÜ tuyÕn nµo, ph¶i
biÕt mµ tr¶ lêi cho s¸t. ( Nhµ v¨n vÏ b¶n ®å ®Êt nưíc lªn b¶ng, chó thÝch râ
®Þa danh Lòng Có, Cµ Mau ë vÜ ®é 23,22 vµ 8,30; Apa chñ ë kinh ®é 102 vµ Sa vÜ
ë kinh ®é 108).
T«i thao thøc vÒ Lòng Có. Lªn ®Õn
n¬i, t«i nghÜ: phÝa b¾c lµ mét m¸i nhµ mµ Lòng Có lµ thưîng lư¬ng. T«i ngåi ë
Lòng Có lµ ë dưíi m¸i nhµ mµ trªn thưîng lư¬ng. Tæ quèc lµ thî c¶ ®ang truyÒn
cho t«i kinh nghiÖm lµm nhµ, x©y dùng. Lªn ®©y t«i thÊy lª, thÊy ®Ëu phô. C©y
lª ë tÊc ®Êt cuèi cïng cã h¬n mét ngµn qu¶. Nhí h×nh ¶nh «ng cha trong B¹c Liªu
®èt than, ®¸nh c¸. T«i thÝch h×nh ¶nh anh x· ®éi víi qu¶ lª.
T«i cho r»ng nãi chiÒu dµi cña Tæ
quèc lµ ph¶i nãi tõ Lòng Có ®Õn Mòi Cµ Mau. §øng trưíc mòi Lòng Có tét B¾c,
cµng nhí tíi Mòi Cµ Mau cùc Nam. Tæ quèc ta cã 2 ch÷ S. Ch÷ S ngoµi biªn mÒm m¹i, ch÷ S bªn trong
cøng h¬n. MÒm cña biÓn, cøng cña nói. Kinh tuyÕn 105 lµ kinh tuyÕn xư¬ng sèng
cña Tæ quèc.
" S«ng §µ", ®Æt tªn cã ngô
ý cña t¸c gi¶. Tªn s¸ch bao hµm mét chñ ®Ò: x©y dùng T©y B¾c, kiÕn thiÕt T©y
B¾c. Bªn x©y dùng c¬ b¶n cã vÊn ®Ò lµm ®ưêng, më ®ưêng. T©y B¾c lµ ®Ò tµi. Chñ
®Ò lµ giao th«ng vËn t¶i. S«ng §µ, t«i mưîn h×nh ¶nh con s«ng cã s½n. Ai ë miÒn
nói ®Òu thÝch, ®Òu cã nguyÖn väng më ®ưêng. X©y dùng chñ nghÜa x· héi ph¶i ph¸t
triÓn ®ưêng s¸. Con ®ưêng cã ý nghÜa ®Ñp vÒ vËt chÊt, tinh thÇn. Nã lµ dÊu hiÖu
cña con ngưêi. Giêi cã, nhưng kh«ng bao giê cho ®ưêng. Con ®ưêng gîi tù hµo con
ngưêi cã v¨n minh. Tµi s¶n quèc gia lµ nh÷ng con ®ưêng. Con ®ưêng cßn vËn
chuyÓn gi¸ trÞ v¨n ho¸ tõ n¬i nµy ®Õn n¬i kh¸c. N¬i nµo Ýt ®ưêng s¸, ë ®Êy hay
cã ¸n m¹ng r¾c rèi. H×nh tưîng con ®ưêng vµo v¨n th¬ lµ xøng ®¸ng. Më ®ưêng lµ
mét, b¶o vÖ, gi÷ lÊy con ®ưêng l¹i cµng quan träng. Cã chư¬ng t«i ca ngîi ngưêi
më ®ưêng; cã chư¬ng t«i viÕt vÒ n¬i chưa cã ®ưêng. Than Uyªn vÒ lÞch sö ®ưîc
gi¶i phãng chËm, vÒ ®Þa lÝ n»m gi÷a hai con s«ng: s«ng §µ vµ s«ng Hång. Nã n»m
trong sa m¹c xanh, xanh bùc m×nh. Khi ®i ®ưêng, t«i kh«ng hÒ gÆp ai ®i ngưîc
l¹i. Nã ®Ó l¹i cho t«i mét c¸i g× ®ã nÆng nÒ. T«i muèn ®i vµo n¬i rËm rÞt, t×m
n¬i ®iÓn h×nh kh«ng cã ®ưêng s¸. Muèn thÊy ®ưêng më, t«i ®i vµo n¬i chöa cã
®ưêng. Cã con ngưêi mµ kh«ng cã ®ưêng. MËu dÞch cã, thÕ mµ kh«ng b¸n mét c¸i xe
®¹p nµo. C¸i xe tr©u b¸nh ®Æc còng kh«ng, thuyÒn còng kh«ng. Than Uyªn thÌm më
®ưêng. Toi viÕt vÒ "Giã Than
Uyªn". Nhưng lµ giã bÊt m·n, giã cuéc ®êi, nã vËt v·, kªu ca. T«i t¶ hÕt
cuéc sèng ®au khæ cña ngưêi kh«ng cã ®ưêng. Cã anh kªu t«i kh«ng vui. Nhưng
kh«ng cã ®ưêng th× vui lµm sao. B©y giê Than Uyªn ®ưêng xe lín hµng ba. C¸n bé
Than Uyªn kh«ng sî ®i häp. T«i kªu cho Than Uyªn lµ kªu cho t«i, cho ngưêi c«ng
d©n cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lÝ tµi s¶n cña nhµ nưíc. T«i kh«ng nghÜ m×nh kªu cã lµm
cho §¶ng më ®ưêng kh«ng. Nhưng t«i ngê r»ng tiÕng chu«ng cña t«i giãng cã gãp phÇn trong ®ã.
Con ®ưêng vµ con ngưêi liªn quan
chÆt chÏ nªn kh¸ng chiÕn lÇn nµy, MÜ tËp trung ph¸ ®ưêng, ph¸ cÇu.
T«i cßn muèn lªn miÒn nói nhiÒu. ë
®ã cã nhiÒu vÊn ®Ò suy nghÜ. Mét phÇn ba ®Êt nưíc lµ
rõng, lµ nói. Rõng nói lµ duyªn nî víi t«i.
C¸c ®ång chÝ lµ con em c¸c d©n téc
miÒn nói. T«i mong r»ng ë ®©y sÏ cã nh÷ng c©y bót trÎ n¶y sinh.
lêi c¸c c©u hái cã liªn quan ®Õn cuéc ®êi vµ s¸ng t¸c cña m×nh.
da in tren VAN NGHE DAN TOC
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét