Thứ Ba, 25 tháng 10, 2016

50 năm ĐHSP Việt Bắc - Nhà văn Nguyễn Tuân với sinh viên khoa Văn khóa 1





Nhµ v¨n NguyÔn Tu©n víi

Líp sinh viªn ®Çu tiªn khoa Ng÷ V¨n

                        ®¹i häc sƯ­ ph¹m viÖt b¾c

                                               

vò nho



§ã lµ vµo mét sím mïa hÌ m¸t mÎ n¨m 1969. Líp sinh viªn ®Çu tiªn khoa Ng÷ V¨n tr­ưêng §¹i häc S­ư ph¹m ViÖt B¾c chóng t«i gåm h¬n mét tr¨m anh chÞ em ®· ®­ưîc nång nhiÖt ®ãn NguyÔn Tu©n. ¤ng b­ưíc vµo héi tr­ưêng trong tiÕng vç tay t­ưëng nh­ư kh«ng døt cña nh÷ng ng­ưêi mÕn mé. H«m ®ã nhµ v¨n ®· dµnh trän mét buæi ®Ó nãi chuyÖn v¨n ch­ư¬ng. ThÇy Vò Ch©u Qu¸n chñ tr­ư¬ng chóng t«i ph¶i "tèc kÝ" toµn bé nh÷ng buæi nãi chuyÖn cña c¸c nhµ v¨n, nhµ th¬ ®Ó lµm t­ư liÖu cho m×nh vµ cho c¸c kho¸ sau.

D­ưíi ®©y lµ bµi nãi cña nhµ v¨n NguyÔn Tu©n. Chóng t«i muèn c«ng bè nh©n dÞp 35 n¨m thµnh lËp tr­ưêng ®Ó thÓ hiÖn lßng biÕt ¬n cña c¸c thÕ hÖ sinh viªn con em c¸c d©n téc miÒn nói víi nhµ v¨n- ng­ưêi cã nhiÒu duyªn nî víi S«ng §µ- T©y B¾c.



T«i thÝch gÆp c¸c ®ång chÝ, nh÷ng ng­êi truyÒn b¸ c¸i tèt ®Ñp cña v¨n hãa, c¸i trong s¸ng cña tiÕng nãi d©n téc. Ng­ưêi viÕt v¨n quý c¸c thÇy gi¸o nãi chung , nh­ưng ®Æc biÖt quý ng­ưêi gi¸o viªn d¹y v¨n. T«i tin sang n¨m t«i cßn søc ®i ®Õn c¸c tr­ưêng ®Þa phư¬ng. C¸i vui cña ng­ưêi viÕt kÝ lµ gÆp ®­ưîc nh÷ng con ng­ưêi ®Çu tiªn cña tr­ưêng Sư­ ph¹m ViÖt B¾c.

T«i muèn nãi mét vµi ®iÒu cô thÓ. T«i ngµy x­ưa lµ ng­ưêi viÕt v¨n xu«i. ViÖc viÕt v¨n kh¸c viÖc lµm th¬. T«i cã nhËn xÐt: ë v¨n häc d©n téc Ýt ngư­êi chóng ta kh«ng thiÕu t¸c phÈm, như­ng phÇn lín lµ th¬. Nã lµ c¸i thùc tÕ cho ta l­ưu ý. V¨n xu«i lµ ®iÒu ta cßn ph¶i bËn t©m. Mét nÒn v¨n häc ph¸t triÓn ph¶i cã th¬ ca, cã v¨n xu«i. §ã lµ quy luËt ph¸t triÓn cña v¨n häc thÕ giíi. Ta cã th¬, ta kh«ng coi th­ưêng th¬. Cuéc ®êi lín nªn ®ßi hái nh÷ng nhµ th¬ lín xøng ®¸ng víi nã. V¨n hay ®¸ng quý, th¬ hay cµng quý. Nã cã kh¸c nh­ưng lµ anh em cïng cha mÑ cña tiÕng nãi ViÖt Nam.


Ngµy xư­a t«i ®i häc, giê häc quèc v¨n tuÇn lÔ cã mét giê. §ã lµ giê ch¬i, nghØ nhiÒu. Nhưng t«i thÝch giê ®ã. Lóc Êy t«i nhí nÒn v¨n xu«i lµm g× ®­ưîc như­ b©y giê. Bèn mư­¬i n¨m nay v¨n th¬ ta tiÕn rÊt nhiÒu, sè lư­îng nhiÒu, h×nh thøc ng«n ng÷ trong s¸ng thËt lµ vư­ît bùc. T«i nhí lµ t«i thÝch viÕt v¨n. Bµi ®Çu tiªn kho¶ng n¨m 1933, sau t«i trë thµnh ngư­êi viÕt chuyªn nghiÖp n¨m 1937. TÝnh tuæi nghÒ th× t«i lµm 32 n¨m.

Mét ngư­êi yªu n­ưíc, yªu tiÕng nãi nhÊt ®Þnh ph¶i cã ý nghÜ cô thÓ vÒ tiÕng nãi d©n téc. Quan hÖ cña tiÕng nãi vµ ngư­êi viÕt rÊt kh¨ng khÝt. ViÕt mét t¸c phÈm, v¨n nghÖ sÜ nghÜ r»ng gãp g× cho kho b¸u cña d©n téc. §ã lµ hư­¬ng ho¶ cña «ng cha ®Ó l¹i. Ta s¸ng t¹o ra, ta ®ãng gãp vµo. S¸ng t¹o dï mét tiÕng, mét c©u, mét trang còng lµ phÇn ®ãng gãp. H­ưëng tiÕng nãi, ph¶i ph¸t triÓn nã. S¸ng t¹o kh«ng chØ thªm tõ, mµ lµ c¸ch nãi nh÷ng ch÷ s½n cã. -"Anh cã ®i xem phim kh«ng?". §¸p "cã" hoÆc "kh«ng". Như­ng l¹i tr¶ lêi:- T«i khã tr¶ lêi qu¸, thËt khã mµ tõ chèi. Hái l¹i vÉn như­ thÕ. §ã lµ c¸i phøc t¹p phong phó cña cuéc sèng. Chóng ta lµm viÖc cho ng«n ng÷, gi¶ng v¨n, ®õng sî nh÷ng c¸i phøc t¹p ®ã. Thùc ra, nhµ th¬ vµ ng­ưêi viÕt kh«ng muèn phøc t¹p hãa. V× cuéc sèng phøc t¹p b¾t buéc ph¶i viÕt như­ vËy. Ngư­êi ta hay nãi nÕp nghÜ cña ngư­êi d©n téc gi¶n ®¬n. Kh«ng ph¶i thÕ ®©u. Ph¶i ph©n biÖt gi¶n ®¬n vµ gi¶n dÞ. NÕu kh«ng, m­ưêi n¨m sau, d¹y råi vÉn cßn hèi hËn. Cã anh gi¸o viªn ph¶n ®èi t¸c gi¶ v× tõ mµ t¸c gi¶ dïng, anh ta kh«ng hiÓu, nªn chôp cho anh t¸c gi¶ lµ kh«ng ®¹i chóng. C¸c anh chÞ ®· chän con ®­ưêng phông sù cho ng«n ng÷ v¨n häc, t«i nãi thªm gi¶ng v¨n häc mÖt l¾m. NÕu kh«ng yªu th× khã lßng mµ lµm ®­îc. Ng­ưêi lao ®éng nghÖ thuËt yªu nư­íc. Ngư­êi lao ®éng cho nghÖ thuËt còng ph¶i cã con ng­ưêi yªu nư­íc ë trong m×nh míi hiÓu ®­ưîc. ë to¸n ®¸p sè kh¸c. ë V¨n ®¸p sè kh«ng như­ vËy. Mçi ngư­êi cã c¸ch gi¶i kh¸c nhau vµ ®¸p sè kh¸c nhau, m×nh ph¶i theo nhiÒu nªn mÖt. Trong nghÒ v¨n ai lư­êi lao ®éng, ng­ưêi ta thÊy ngay. C©u ch÷ dïng nh­ư ng­ưêi kiÕm cñi. Ngư­êi bã chÆt th× c©u hay. Ngư­êi kh«ng biÕt bã th× rêi r¹c vµ háng. Ng­ưêi viÕt v¨n cã tµi lµ lµm ®óng, như­ng ph¶i lµm hay.

Ph©n tÝch néi dung lµ rÊt cÇn, nh­ưng ph©n tÝch nghÖ thuËt ph¶i ph©n tÝch kÜ, nÕu kh«ng ta bá quªn chøc n¨ng cña ta. Ta nãi V¨n häc, l©u nay quªn mÊt v¨n ch­ư¬ng. Gi¶ng d¹y v¨n kh«ng ®ư­îc bá sãt nã. V¨n lµ ®Ñp, ch­ư¬ng lµ s¸ng. C¸i ®Ñp s¸ng cña v¨n häc lµ mÜ häc. M×nh lµ gi¸o viªn v¨n ph¶i cã kiÕn thøc thÈm mÜ. NÕu m×nh n©ng m×nh lªn, ta sÏ kh«ng sî  mét t¸c gi¶ nµo khã. C¸c ®ång chÝ lµm viÖc nghiªm tóc sÏ khuyÕn khÝch ngư­êi viÕt, b¾t hä kh«ng ®ưîc l­ưêi.

B©y giê xin nãi vÒ nhµ v¨n NguyÔn Tu©n. Trong cuéc ®êi, V¨n vµ NghÖ lµ cña nh©n d©n. §¶ng kh«ng cho anh tµi n¨ng, như­ng §¶ng cã kinh nghiÖm tæ chøc ®Ó mäi ngư­êi cã thÓ ph¸t triÓn tËn ®é tµi n¨ng. ViÕt v¨n lµ ph¶i lao ®éng nghÖ thuËt, dïng tay, ch©n, tim, ãc. T«i lªn Hµ Giang 5 lÇn. T«i cèt lªn Lòng Có. §ư­êng ®i nói ®Ñp. T©y ngµy x­ưa gäi Hµ Giang lµ Thuþ SÜ cña B¾c bé. Sau chuyÕn ®i t«i viÕt mét bµi ®¨ng ë b¸o Thèng NhÊt.(§ã lµ cã dông ý). T«i nãi Lòng Có, như­ng nãi ®Þa lý cña nư­íc ta. T«i thÝch ®i nh÷ng ngãc ng¸ch cña biªn giíi. NÕu Tæ quèc lµ con ngư­êi th× mòi Cµ Mau lµ ngãn ch©n c¸i cña Tæ quèc chư­a kh« bïn v¹n dÆm. Nãi Lòng Có kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn Cµ Mau. T«i hay dïng b¶n ®å, v× nh­ư vËy, ý thøc cña m×nh vÒ kh«ng gian cô thÓ h¬n. T«i nghÜ, nư­íc ta nhá nh­ưng kh«ng lïn. Khi ra nư­íc ngoµi cã ngư­êi hái Tæ quèc anh ë kinh tuyÕn nµo, vÜ tuyÕn nµo, ph¶i biÕt mµ tr¶ lêi cho s¸t. ( Nhµ v¨n vÏ b¶n ®å ®Êt nư­íc lªn b¶ng, chó thÝch râ ®Þa danh Lòng Có, Cµ Mau ë vÜ ®é 23,22 vµ 8,30; Apa chñ ë kinh ®é 102 vµ Sa vÜ ë kinh ®é 108).

            T«i thao thøc vÒ Lòng Có. Lªn ®Õn n¬i, t«i nghÜ: phÝa b¾c lµ mét m¸i nhµ mµ Lòng Có lµ thư­îng l­ư¬ng. T«i ngåi ë Lòng Có lµ ë dư­íi m¸i nhµ mµ trªn th­ưîng lư­¬ng. Tæ quèc lµ thî c¶ ®ang truyÒn cho t«i kinh nghiÖm lµm nhµ, x©y dùng. Lªn ®©y t«i thÊy lª, thÊy ®Ëu phô. C©y lª ë tÊc ®Êt cuèi cïng cã h¬n mét ngµn qu¶. Nhí h×nh ¶nh «ng cha trong B¹c Liªu ®èt than, ®¸nh c¸. T«i thÝch h×nh ¶nh anh x· ®éi víi qu¶ lª.

            T«i cho r»ng nãi chiÒu dµi cña Tæ quèc lµ ph¶i nãi tõ Lòng Có ®Õn Mòi Cµ Mau. §øng tr­ưíc mòi Lòng Có tét B¾c, cµng nhí tíi Mòi Cµ Mau cùc Nam. Tæ quèc ta cã 2 ch÷  S. Ch÷ S ngoµi biªn mÒm m¹i, ch÷ S bªn trong cøng h¬n. MÒm cña biÓn, cøng cña nói. Kinh tuyÕn 105 lµ kinh tuyÕn x­ư¬ng sèng cña Tæ quèc.

            " S«ng §µ", ®Æt tªn cã ngô ý cña t¸c gi¶. Tªn s¸ch bao hµm mét chñ ®Ò: x©y dùng T©y B¾c, kiÕn thiÕt T©y B¾c. Bªn x©y dùng c¬ b¶n cã vÊn ®Ò lµm ®­ưêng, më ®ư­êng. T©y B¾c lµ ®Ò tµi. Chñ ®Ò lµ giao th«ng vËn t¶i. S«ng §µ, t«i mư­în h×nh ¶nh con s«ng cã s½n. Ai ë miÒn nói ®Òu thÝch, ®Òu cã nguyÖn väng më ®ưêng. X©y dùng chñ nghÜa x· héi ph¶i ph¸t triÓn ®­ưêng s¸. Con ®ưêng cã ý nghÜa ®Ñp vÒ vËt chÊt, tinh thÇn. Nã lµ dÊu hiÖu cña con ngư­êi. Giêi cã, như­ng kh«ng bao giê cho ®ư­êng. Con ®­ưêng gîi tù hµo con ngư­êi cã v¨n minh. Tµi s¶n quèc gia lµ nh÷ng con ®­ưêng. Con ®­ưêng cßn vËn chuyÓn gi¸ trÞ v¨n ho¸ tõ n¬i nµy ®Õn n¬i kh¸c. N¬i nµo Ýt ®ư­êng s¸, ë ®Êy hay cã ¸n m¹ng r¾c rèi. H×nh t­ưîng con ®­ưêng vµo v¨n th¬ lµ xøng ®¸ng. Më ®ư­êng lµ mét, b¶o vÖ, gi÷ lÊy con ®ư­êng l¹i cµng quan träng. Cã ch­ư¬ng t«i ca ngîi ngư­êi më ®ưêng; cã chư­¬ng t«i viÕt vÒ n¬i ch­ưa cã ®­ưêng. Than Uyªn vÒ lÞch sö ®­ưîc gi¶i phãng chËm, vÒ ®Þa lÝ n»m gi÷a hai con s«ng: s«ng §µ vµ s«ng Hång. Nã n»m trong sa m¹c xanh, xanh bùc m×nh. Khi ®i ®ư­êng, t«i kh«ng hÒ gÆp ai ®i ngư­îc l¹i. Nã ®Ó l¹i cho t«i mét c¸i g× ®ã nÆng nÒ. T«i muèn ®i vµo n¬i rËm rÞt, t×m n¬i ®iÓn h×nh kh«ng cã ®ư­êng s¸. Muèn thÊy ®­ưêng më, t«i ®i vµo n¬i chöa cã ®ưêng. Cã con ngư­êi mµ kh«ng cã ®ư­êng. MËu dÞch cã, thÕ mµ kh«ng b¸n mét c¸i xe ®¹p nµo. C¸i xe tr©u b¸nh ®Æc còng kh«ng, thuyÒn còng kh«ng. Than Uyªn thÌm më ®­ưêng. Toi viÕt vÒ  "Giã Than Uyªn". Nh­ưng lµ giã bÊt m·n, giã cuéc ®êi, nã vËt v·, kªu ca. T«i t¶ hÕt cuéc sèng ®au khæ cña ngư­êi kh«ng cã ®ư­êng. Cã anh kªu t«i kh«ng vui. Như­ng kh«ng cã ®ư­êng th× vui lµm sao. B©y giê Than Uyªn ®ư­êng xe lín hµng ba. C¸n bé Than Uyªn kh«ng sî ®i häp. T«i kªu cho Than Uyªn lµ kªu cho t«i, cho ng­ưêi c«ng d©n cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lÝ tµi s¶n cña nhµ nư­íc. T«i kh«ng nghÜ m×nh kªu cã lµm cho §¶ng më ®­ưêng kh«ng. Nh­ưng t«i ngê r»ng tiÕng chu«ng cña t«i  giãng cã gãp phÇn trong ®ã.

            Con ®ư­êng vµ con ng­ưêi liªn quan chÆt chÏ nªn kh¸ng chiÕn lÇn nµy, MÜ tËp trung ph¸ ®­ưêng, ph¸ cÇu.



            T«i cßn muèn lªn miÒn nói nhiÒu. ë ®ã cã nhiÒu vÊn ®Ò suy nghÜ. Mét phÇn ba ®Êt n­ưíc lµ rõng, lµ nói. Rõng nói lµ duyªn nî víi t«i.

            C¸c ®ång chÝ lµ con em c¸c d©n téc miÒn nói. T«i mong r»ng ë ®©y sÏ cã nh÷ng c©y bót trÎ n¶y sinh.

           
Sau bµi nãi chuyÖn nµy, nhµ v¨n ®· chôp ¶nh víi chóng t«i, cho mét sè ng­êi ch÷ kÝ, vµ tr¶
lêi c¸c c©u hái cã liªn quan ®Õn cuéc ®êi vµ  s¸ng t¸c cña m×nh.

da in tren VAN NGHE DAN TOC 

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét