BÀN VÀ TÁN VỀ TỨ KHOÁI ( tiếp theo)

                                                                         Hoàng Dân

BÀN VÀ TÁN VỀ TỨ KHOÁI ( tiếp theo)

                                              Đường Văn - Hoàng Dân

3.     Nhị khoái: NGỦ

Ăn được, ngủ được là tiên!

Không ăn, không ngủ, mất tiền thuốc thang (hoặc sẽ (phát) điên có ngày!).

Như thế, đủ biết giấc ngủ đối với cuộc sống con người quan trọng và cần thiết không kém gì ăn, chỉ đứng sau ăn. Với trẻ em, thì:

Trẻ em như búp trên cành,

biết ăn, ngủ, biết học hành, là ngoan! (Hồ Chí Minh).

Có những khi ngủ lại cần hơn cả ăn. Không được chợp mắt 2, 3 đêm liền vì công việc túi bụi, gấp gáp, vì chăm con ốm, cháu sài… chỉ mong được 1 giấc ngắn chứ không cần ăn uống chi hết. Giấc ngủ không chỉ giúp cơ thể hồi phục sức khỏe, thần kinh và các hệ vận động được tạm thời nghỉ ngơi, thư giãn, tái sinh năng lượng mới mà còn có thể cho con người những giấc mơ (mộng) tuyệt vời. Ngủ đủ giấc, sau 1 đêm yên tĩnh, 1 buổi trưa nghỉ 30 – 40’ ngay trong phòng làm việc. Tỉnh dậy, thấy tâm hồn khoan khoái, cơ thể tràn đầy sinh lực, hứng phấn, muốn làm việc suy nghĩ, sáng tạo, hoặc lao động chân tay, tùy hoàn cảnh, sở thích mỗi người. Mất ngủ, khó ngủ, cả đêm chỉ chợp mắt được 1, 2 tiếng thì sáng dậy toàn thân uể oải, mắt đỏ kè, mỏi mệt, dật dà dật dờ, chẳng muốn làm việc gì… Một trong những căn bệnh khó chịu và đáng sợ nhất là bênh mất ngủ. Một trong những hạnh phúc nhất của những người đang trong độ tuổi làm việc là được nghỉ bù, ngủ bù.

Nhưng ngủ gà ngủ gật, chập chà chập chờn, nửa thức nửa ngủ, ngủ mơ lẫn lộn… Nghĩa là giấc ngủ không sâu, không ngon thì cũng không thấy khoan khoái. Còn gì khoái hơn, dù là giấc ngủ trưa hiếm hoi trong tù của Hồ Chí Minh:

       Trong tù khoan khoái giấc ban trưa,

Một giấc say sưa suốt mấy giờ.

     Mơ thấy cưỡi rồng lên thượng giới,

  Tỉnh ra, trong ngục, vẫn nằm trơ!

                                                                        (Ngủ trưa – Nhật ký trong tù)

Một trong những nhận xét khái quát mang tính triết lý nhân tướng học của Người cũng được phát hiện khi quan sát giấc ngủ của các bạn tù trong các nhà lao tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc (1942 – 1943):

    Ngủ thì ai cũng như lương thiện,

Tỉnh dậy, phân ra kẻ dữ, hiền.

Nhưng cũng có những giấc ngủ do say sưa mất cảnh giác dẫn tới thua trận , mất thành, thiệt mạng oan uổng như Lã Bố, Trương Phi (Tam quốc diễn nghĩa). Mất ngủ, khó ngủ kinh niên, mãn tính, muốn ngủ phải uống thuốc xeluxen (quá liều có thể kéo giấc ngủ tới  vĩnh viễn (tự tử bằng thuốc ngủ cũng là 1 cách mà nhiều kẻ chán đời thích sử dụng vì nó nhẹ nhàng, chẳng đau đớn, vật vã gì. Có điều hơi bị khó là làm sao có thể tích trữ được đủ lượng thuốc ngủ cho kế hoạch chấm dứt cuộc đời?!).

Tốt nhất vẫn là thói quen ngủ đúng giờ, đủ giấc, 1 cách tự nhiên - sinh học. Bất đắc dĩ mới phải dùng thuốc. Nên ăn đều những thực phẩm chức năng như tâm sen, ngó sen, đỗ đen (cháo, chè, luộc); không uống trà, càfe, đọc sách, xem ti vi, ngồi máy tính làm việc, nhậu nhẹt… quá khuya… làm khó ngủ, lâu dần tạo thành thói quen mất ngủ, rất có hại. Càng không nên vin vào cớ: ngủ muộn thì dậy muộn, ngủ trưa đến tận cuối chiều cũng chỉ làm cơ thể ỳ trệ, mệt mỏi, tích mỡ thành béo phì, nguyên nhân gây ra các bệnh tim mạch, huyết áp. Ca dao xưa đã từng chế giễu:

Chú tôi hay tửu hay tăm,

hay nước chè đặc, hay nằm ngủ trưa.

Ngày thì mong những trời mưa,

Đêm thì mong những có thừa trống canh!

Ngủ và ngáy. Ngáy không phải là một bệnh lý mà là do cấu tạo riêng của khoang miệng, hốc mũi từng người. Khi ngủ, thở bằng miệng (vì ngạt mũi chẳng hạn) thì hay bị ngáy. Có người ngáy to, người ngáy nhỏ. Trẻ em thường ngáy rất nhỏ. Càng già, ngáy càng to, càng nặng nhọc, khó khăn. Nhưng cũng có những người ngay ở tuổi thanh niên, tráng niên, đặt mình là ngáy, ngáy rất to, như kéo gỗ, khí kho khí khò, khò khè, thậm chí rít lên, sặc lên từng hồi, gây sự khó chịu, bất tiện, mất ngủ cho những người ngủ cùng. Nhưng bản thân người ngủ ngáy thì hầu như không biết gì hết! Họ cứ việc vô tư xẻ gỗ một cách khổ sở hoặc khoan khoái mà thôi! Cũng có thể giảm ngáy, bớt ngáy bằng cách nằm ngủ đúng tư thế theo lời chỉ dẫn của bác sỹ.

Nói về nơi ngủ, điểm thấy trong kho từ vựng tiếng ta, có: ngủ nhà, ngủ điếm (canh), tàu, thuyền, xe, đường, chợ, công viên, ngủ trên bụng vợ, ngủ trên lưng ngựa (kỵ sỹ), ngủ ngàn thu, ngủ vĩnh viễn, ngủ không bao giờ dậy (chết); ngủ trong bụng cá, cùng Hà Bá (chết đuối), với giun (chết); dưới âm ty (phủ), ngủ trọ,…

Về tư thế ngủ, cách ngủ: đỗ, nhờ, hoang, lang, ngủ vạ ngủ vật, ngủ đứng, ngủ ngồi, ngủ chán ngủ chê, ngủ no con mắt, ngủ gà ngủ gật, ngủ dúi ngủ dụi, ngủ bờ ngủ bụi, nằm đâu ngủ đó, ngủ bù, ngủ gà, ngủ chim (mắt khép lim dim, nửa tỉnh nửa ngủ), ngủ như chết (say); ngủ (ăn) tạm bợ, ngủ đông (gấu).

Truyện Kiều có câu thật ảo nói về 1 trạng thái ngủ trong cơn say tình yêu chớm hé nơi chàng Kim Trọng tương tư Thúy Kiều: Chập chờn cơn tỉnh cơn mê.

Ngủ nướng là 1 từ ghép độc đáo, nghĩa là ngủ rốn, cố ý lười, chây ỳ, ngủ thêm chưa muốn dậy. Đồng dao và ca dao ru con (em, cháu) cũng có những câu chan chứa cảm xúc thương yêu mà hóm hỉnh, ngộ nghĩnh. Cái ngủ, ở đây, đồng nghĩa với bé em nằm khoanh trong lòng mẹ, lòng bà, lòng chị, đang thiu thiu, rồi thiếp dần vào giấc ngủ trong tiếng võng đưa kẽo kẹt trưa hè (đêm khuya), trong lời hát ru dịu dàng của bà (mẹ, chị):

Cái ngủ mày ngủ cho lâu,

Để mẹ đi cấy đồng sâu chưa về.

Bắt được con riếc, rô, trê,

Cầm cổ lôi về, nấu nướng ngủ ăn.

Ngủ  ăn không hết

Để dành đến Tết,

Cúng ông cúng bà,

Cúng con mèo già,

   Nó thường ăn vụng…

          Lại có câu:

Em tôi buồn ngủ buồn nghê,

Buồn ăn cơm nếp, cháo kê nhà người.

            Thì buồn nghê là buồn gì? Tôi cho rằng chữ nghê là vô nghĩa. Trong văn cảnh này, nó chỉ là từ láy đệm thêm vào chữ ngủ (ngủ nghê, ngủ với chả nghê!) cho đủ tiếng, đủ vần của 1 nửa câu hát ru em phổ thơ lục bát mà thôi!

(Còn tiếp)

                                                                           Đường Văn