Từ anh Vệ quốc quân đến anh Bộ đội cụ Hồ

Từ anh Vệ quốc quân đến anh Bộ đội cụ Hồ

                                      PGS TS Vũ Nho

Người chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam ban đầu mang tên là Vệ quốc quân. Còn thấy tên gọi này trong ca khúc “ Đoàn vệ quốc quân” của Phan Huỳnh Điểu, trong bài thơ “Cá nước” của Tố Hữu : “ Anh vệ quốc quân ơi/ Sao mà yêu anh thế”. Tôi muốn cùng mọi người nhắc lại một thời của người chiến sĩ bảo vệ Tổ quốc, những người con từ nhân dân mà ra,  được nhân dân nuôi dưỡng, nhận trách nhiệm vẻ vang “ vệ quốc” trong kháng chiến chống Pháp.

          Ngày ấy, các anh là những chàng trai từ mọi miền quê nghèo, có người còn chưa biết chữ, làm thành những đơn vị đầu tiên  của quân đội ta, cùng chung lí tưởng đánh giặc, bảo vệ Tổ quốc.

          Lũ chúng tôi,

          Bọn người tứ xứ

          Gặp nhau hồi chưa biết chữ

          Quen nhau từ buổi “một hai”

          Súng bắn chưa quen

          Quân sự mươi bài

          Lòng vẫn cười vui kháng chiến

          Lột sắt đường tàu

          Rèn thêm dao kiếm

          Áo vải chân không

          Đi lùng giặc đánh

                         Nhớ- Hồng Nguyên

Trang bị còn thiếu thốn làm sao. Quần áo vẫn là của những trai làng trên đồng ruộng:

          Aó anh rách vai

          Quần tôi có vài mảnh vá

          Miệng cười buốt giá

          Chân không giày

                   Đồng chí- Chính Hữu

Nhưng tình thần yêu nước, tinh thần bảo vệ Tổ quốc thì luôn ắp đầy. Các anh ra trận, có người chưa vợ con, có người gửi lại hậu phương “ …người vợ trẻ/ Mòn chân bên cối gạo canh khuya”; và cũng có những chàng trai học sinh thành phố ra trận với vẻ hào hoa dũng mãnh và nỗi nhớ gửi về những cô gái Hà thành:

          Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc

          Quân xanh màu lá dữ oai hùm

          Mắt trừng gửi mộng qua biên giới

          Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm

                             Tây Tiến- Quang Dũng

Cái đầu “không mọc tóc” của các anh tăng thêm vẻ dũng mãnh chiến binh, nhưng đó là hậu quả của những trận sốt rét kinh hoàng vì thiếu thuốc men thuở đó.  “ Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh/ Sốt run người vừng trán ướt mồ hôi” ( Đồng chí – Chính Hữu).  Và đây nữa : “Cơn sốt nằm run đến sập giường/ Rét xong lại dậy cuốc như thường/ Miền Đông “gian khổ mà anh dũng” ( Nhớ miền Đông- Xuân Miễn). Sốt rét còn để lại di chứng  vàng da trên má người “Vệ quốc quân” trong bài “Cá nước” :

          Giọt giọt mồ hôi rơi

          Trên má anh vàng nghệ

                         Cá nước – Tố Hữu

Các anh đã vượt qua gian khổ, thiếu thốn, bệnh tật, đã trụ vững và chiến thắng. Những người chiến sĩ vệ quốc – những anh bộ đội cụ Hồ ở mặt trận Đèo Cả :

          Sau mỗi lần thắng

          Những người trấn Đèo Cả

          Về bên suối đánh cờ

          Người đi hái cam rừng

                                            ăn nheo mắt

          Người vá áo

                            thiếu kim

                                            mài sắt

          Người đập mảnh chai

                                            vểnh cằm

                                                           cạo râu

                                    Đèo Cả - Hữu Loan

(Sau này những người lính xe tăng trong bài thơ Sau trận đánh của Hữu Thỉnh cũng hồn nhiên như thế). Hình ảnh những chiến sĩ vệ quốc quân- anh bộ đội Cụ Hồ thật đẹp đẽ, hùng tráng trong những vần thơ ca ngợi các anh giữa thiên nhiên:

          Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm

          Heo hút cồn mây súng ngửi trời

                                     Tây Tiến – Quang Dũng

         

Rất đẹp hình anh lúc nắng chiều

Bóng dài lên đỉnh dốc cheo leo

Núi không đè nổi vai vươn tới

Lá ngụy trang reo với gió đèo

                   Lên Tây Bắc – Tố Hữu

Không chỉ có nhiệm vụ “đi lùng giặc đánh”, các anh còn tự mình vỡ đất tăng gia, làm ra lương thực. Đó là những người “nông binh” trong “Bài ca vỡ đất “ của Hoàng Trung Thông, trong “ Bức tranh sinh hoạt” của Minh Tiệp, trong “ Nhớ miền Đông” của Xuân Miễn.

Giường kê cánh cửa

Bàn ăn lát nứa

Câu đối dán đè khẩu hiệu xinh xinh

Thương nhà dân chật chội

Bọn anh đóng ở đình

Chẳng tu cơm cũng muối

                   Bức tranh sinh hoạt – Minh Tiệp

Cái thuở ban đầu trang bị thô sơ, còn phải “ Lột sắt đường tàu/ Rèn thêm dao kiếm” ( Nhớ - Hồng Nguyên) nhưng chẳng bao lâu, các chiến sĩ đã có pháo binh ( Voi- Tố Hữu), chúng ta đã  sử dụng những vũ khí hiện đại trong trận Sông Lô :

          Moóc –chê ta nổ dậy gầm trời

          Liên thanh ta bắn tựa mưa rơi

                   Tặng chiến sĩ sông Lô – Võ Liêm Sơn

Không biết cụm từ “anh bộ đội cụ Hồ” xuất hiện tự bao giờ sau anh Vệ quốc quân, nhưng chắc chắn một điều là  trong bài thơ của nhà thơ dân tộc tày Nông Quốc Chấn viết năm 1948, các anh được gọi là “Bộ đội ông Cụ” ( nhan đề của bài thơ).  Trong bài thơ “ Bà mẹ Việt Bắc” của Tố Hữu cũng có câu thơ : “Nó đi cứu nước/ Làm lính cụ Hồ”. Các anh được nhân dân đùm bọc, chở che; các anh được nhân dân nuôi dưỡng (Dân no thì lính cũng no – Thanh Tịnh); các anh “ đi dân nhớ, ở dân thương”. Còn đây, tình quân dân thắm thiết, cảm động:

          Các anh về

          Mái ấm nhà vui

          Tiếng hát câu cười

          Rộn ràng xóm nhỏ

          Các anh về tưng bừng trước ngõ

          Lớp lớp đàn em hớn hở chạy theo sau

          Mẹ già bịn rịn áo nâu

          Vui đàn con ở rừng sâu mới về

                             Bao giờ trở lại – Hoàng Trung Thông

Nhà thơ Tố Hữu thì khái quát :

          Anh về cối lại vang lừng

          Chim reo quanh mái gà mừng dưới sân

          Anh về, sáo lại ái ân

          Đêm trăng hò hẹn, trong ngần tiếng ca

                        Lên Tây Bắc – Tố Hữu

          Tình quân dân, tình người lính cụ Hồ với hậu phương thật là sâu nặng.

Trong cuộc kháng chiến vĩ đại đó của dân tộc, bao người chiến sĩ đã hy sinh thầm lặng:

          Rải rác biên cương mồ viễn xứ

          Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh

                             Tây Tiến- Quang Dũng

Những chiến sĩ trên chiến trường Điện Biên:

          Những đồng chí thân chôn làm giá súng

          Đầu bịt lỗ châu mai

          Băng mình qua núi thép gai

          Ào ào vũ bão

          Những đồng chí chèn lưng cứu pháo

          Nát thân , nhắm mắt vẫn còn ôm

          Những bàn tay xẻ núi lăn bom

                            Hoan hô chiến sĩ Điện Biên – Tố Hữu

Nhà thơ Nguyễn Đình Thi đã khái quát sức mạnh của những người lính cụ Hồ trên mặt trận Điện Biên:

          Súng nổ rung trời giận dữ

          Người lên như nước vỡ bờ

          Nước Việt nam từ máu lửa

          Rũ bùn đứng dậy sáng lòa

                             Đất nước – Nguyễn Đình Thi

Điểm qua một ít thơ kháng chiến viết về người vệ quốc quân, người lính cụ Hồ, chúng ta thấy đó là những con người đẹp nhất, ưu tú nhất, anh dũng nhất đã làm vẻ vang cho quê hương, đất nước. Các anh là niềm tự hào của dân tộc Việt Nam, của đất nước Việt Nam. Tên gọi các anh là một giá trị văn hóa vĩnh hằng.

                                                        

                                                    Hà Nội, tháng 3/2014

         

Đây là bản gốc, đăng báo Quân đội Nhân dân số 19066 ngày 8/5/2014 có bỏ bớt đoạn về tình quân dân.