CHẤM VÀO THƯƠNG NHỚ

Chấm vào thương nhớ…

          Đọc Sương Hồ Tây Mây Tháp Bút của Nguyễn Vũ Tiềm

          Nhà xuất bản Hội Nhà Văn, 2011

                                              

                                                 Vũ Nho

Trong bài thơ về danh họa Bùi Xuân Phái, Nguyễn Vũ Tiềm viết:

          Có chàng hiệp sĩ vung cây cọ

          Chấm vào thương nhớ mờ xa

          Chạy nước rút cuối chặng đường thế kỉ

          Níu giữ buồn vui thần thái phố xưa

                             Bùi Xuân Phái

Khi đọc  hết tập thơ Sương Hồ Tây Mây Tháp Bút, không hiểu sao, tôi cứ hình dung Nguyễn Vũ Tiềm cũng hệt như chàng hiệp sĩ kia, chỉ có khác là nhà thơ không vung cây cọ mà lặng lẽ trước bản phím để Níu giữ buồn vui thần thái phố xưa. Tập thơ  45 bài này hầu như chỉ   tập trung cảm xúc về một vùng quê hương là Thăng Long- Hà Nội. Hà Nội xưa và nay. Hà Nội thực và mơ.  Hà Nội phổ cổ và Hà Nội ngoại thành. Hà Nội trong  nỗi nhớ. Hà Nội trong niềm mong. Hà Nội… Áo trắng Thăng Long, Tháp Bút Đài Nghiên, Trên cầu Thê Húc, Đô Thị Linh Đàm, Ngõ Quan Thổ, Công viên Thống nhất ngày và đêm. Hà Nội trong Một góc bếp Hà thành, Tiệc cưới đường Thanh Niên và Hà Nội Trên mặt thành hai nghìn tuổi. Hà Nội Trước thềm giêng hai và Hà Nội mùa thu may áo thơ…

   Nhà thơ vốn quê ở ngoại thành Hà Nội, sau 1975 sống và viết ở thành phố Hồ Chí Minh đã dành riêng tập thơ này cho thành phố quê hương. Có thể thấy cảm xúc mạnh mẽ của anh, người con của Hà Nội trong đám cưới tưởng tượng ở đường Thanh Niên:

          Vâng, tôi biết!

          Nhưng lòng không cưỡng được

          Trước dịu dàng thanh tú dáng mây bay

          Trước ngan ngát một miền thương mến quá

                             Tiệc cưới đường Thanh Niên

Hà Nội thương mến ngời lên trong mỗi bước đi, trong mỗi gặp gỡ, tiếp xúc. Dù là bên Tháp Bút Đài Nghiên, hay  Trên Cầu Thê Húc. Dù là một nét Ghi ở Bưu điện Bờ Hồ hay nhẩn nha Thơ tranh gốm sứ bờ đê. Mỗi miền quê trong kí ức của thi nhân đều là miền thương nhớ, tự hào. Nhất là quê ấy lại là  Thăng Long – Hà Nội. Ta sẽ bắt gặp nỗi nhớ  những đặc sản :

          Nhớ cháo cái se, giò nem Chèm ,Vẽ

          Qua Gạ, Sù thăm xôi lúa, bánh trôi...

                             Trước thềm giêng hai

Những cảm xúc ngợi ca cũng thường xuyên gặp. Vẻ đẹp của cô gái vô danh trên cầu Thê Húc:

          Mắt của em là cửa sổ để tôi nhìn vào lương thiện

          Một cái đẹp cao hơn cái đẹp

          Một xa xôi khao khát mơ hồ...

                   Trên cầu Thê Húc

Nét độc đáo của bánh tôm Hồ Tây:

          Lá rau, ngọn húng, nụ cười

          Sao trời lạc xuống ngời ngời hoa khôi

          Mời anh hai cái nửa vời

          Một đầy say tỉnh, một vơi dại khờ...

                   Bánh tôm và sao Hồ Tây

Nét đẹp văn hóa của người viết chữ và xin chữ ở Văn Miếu:

          Người viết: nhập thần từng nét chữ

          Người chờ: nhận lộc của nghìn năm

                              Người viết thư pháp ở Văn Miếu

Và đây, phiên chợ quê thời kinh tế thị trường mở cửa:

          Chợ Ninh Hiệp hôm nay

          Vải vóc lụa là nhiều hơn ngô lúa

          Trang phục bốn mùa nhiều hơn sắn khoai

          Xe máy nhiều hơn gà lợn

          Ô tô nhiều hơn trâu bò

         ...

          Đồng quanh làng như hoa ôm nhụy

          Phố giữa làng như ngọc trong trai

                   Một vùng quê ngoại thành

Tuy nhiên, dù tha thiết yêu quê hương, yêu Hà Nội, nhưng không chỉ có những niềm vui, những hưng phấn ca ngợi. Nhà thơ không khỏi có những chạnh lòng, những trăn trở, băn khoăn:

          Ánh đèn pha xắn đêm ra từng miếng

          Cũ – mới

          trắng – đen

          tách – nhập

          mất – còn...

          Sông Hồng thao thức

                   Đêm ngoại thành mơ

Cụ thể hơn về sự thao thức, băn khoăn  về các phạm trù đối lập đó, nhà thơ lo lắng trước “thời gian mối mọt/ Nghiến vào quên nhớ trong ta”:

          Kỉ niệm chờ san ủi

          Hương khói ông bà chờ khoan cắt bê tông

          Búa tạ nện vào kí ức

          Thanh lịch thuở nào vào gầu xúc đổ đi

                             Bùi Xuân Phái

Một người nặng lòng, nặng tình với Hà Nội như thế luôn luôn nhạy cảm với những gì rất nhỏ nhoi, khuất lấp:

          Một run rẩy heo may

          Một hẩm hiu số phận

Và thao thức không yên với dự cảm mơ hồ : Cái điều không gọi được thành tên/ Không cầm nắm được” ( Sao cứ phải thi nhân?)

          Một điều thú vị là nếu để ý kĩ, sẽ thấy Nguyễn Vũ Tiềm có rất nhiều câu hỏi trong thơ. Phải chăng thi sĩ vốn là người hay hoài nghi? ( Tác giả đã viết một tập thơ có nhan đề Hoài nghi và tin cậy). Không hẳn thế. Những câu hỏi trong thơ cũng thể hiện những băn khoăn của người viết từ chuyện riêng tư, tâm linh đến chuyện thời đại:

          Tôi mơ theo mùa, mùa trong mơ

          Em rất thơ, sao thờ ơ với thơ?

                   Giao cảm bốn mùa

          Vô thường hay huyền bí

          Đang vọng về đâu đây?

                   Non bộ ở Hoàng Thành

          Tiếng rao khuya sớm mỏi mòn

           Hay hồn dĩ vãng còn hờn gió sương?

                   Ngõ Quan Thổ

          Bao đê đập cho nền văn hiến?

          Bao lớp kè giữ lấy đức tin?

                   Ngã ba sông

Người đọc cũng sẽ bắt gặp những chiêm nghiệm của nhà thơ từng chiêm ngưỡng những độ cao, những độ sâu, chiêm ngưỡng Kim Tự Tháp, lăng mộ Tần Thủy Hoàng, lăng Lí Thải Tổ, từng : “ Dầm trong vũ thủy, thu phân, sương giáng, đại hàn/ Bưng  lên bát cơm xới đầy thất bát/ Gắp miếng nhọc nhằn đã muối thành dưa” ( Mưa phồn thực và châu thổ sông Hồng). Những câu thơ như đúc kết triết lí, khái quát:

          Sự thật vừa đánh bóng

          Cái giả bỗng phơi bày...

                   Tôi thực và tôi ảo

          Có cái vui đổi lấy giận hờn

Có thành đạt mang đầy tủi hổ

Có giàu sang chất chứa lọc lừa

                   Giải thoát

          Cái còn trong cái mất

          Cái có nảy mầm trong cái không

                             Gọi hồn làn hương cũ

Không chỉ thế, ta còn gặp những thể nghiệm, những tìm tòi đổi mới của thi nhân, khi anh biết rõ : “ Thu nay, những chiếc áo thơ/ Với con số may đo quen thuộc/Đã không thích hợp” ( Hà Nội mùa thu may áo thơ). Tôi thực và tôi ảo. Lãng tử Hà thành kể chuyện, đặc biệt là các bài thơ kết thúc mở như Bói thơ, Bánh tôm và sao Hồ Tây thể hiện sự tìm tòi, bứt phá này. Nhưng tôi nghĩ  dẫu sao thì về cơ bản giọng thơ của Nguyễn Vũ Tiềm đã định hình, một giọng thơ trầm tĩnh, giàu suy cảm, lấp lánh những nét tài hoa...

          Chỉ thấp thoáng đôi lần thôi, tôi bắt gặp từ trắng tay trong câu thơ khuất trong nhiều câu thơ khác. ( Con đường nào cũng trầu cau/ Con đường tôi vẫn một màu trắng tay - Thanh lịch trầu cau. Mơ hồ này đổi lấy mơ hồ khác/ Thì anh lại trắng tay – Sao cứ phải thi nhân?).  Nhưng sao tôi cứ ám ảnh bởi  mấy từ này? Phải chăng đây là sự hoài nghi thường thấy ở người nghệ sĩ? Sự hoài nghi riêng của Nguyễn Vũ Tiềm? Có thể. Nhưng tôi tin rằng, người đã từng viết Thương nhớ tài hoa, người đã viết trường ca Văn đàn bi tráng và làm tập biên khảo Nghìn câu thơ tài hoa Việt Nam  không thể nào tay trắng.

                                                Hà Nội, tháng 8/2011